Chùm ảnh hoa cúc

Hoa cúc, tiếng Anh là chrysanthemum. Người Nhật gọi là kiku. Người Việt mình cũng trồng nhiều hoa cúc. Loại hoa thật to gọi là cúc đại đóa. Ở Đà Lạt và Sài Gòn gần Tết hay có hoa thược dược, cũng là hoa cúc. Gia đình nhà hoa cúc rất rộng lớn. Chịu khó mày mò tìm kiếm một hồi chắc cũng tìm được một số trong gia đình nhà cúc, như hoa vạn thọ, zinnia (không biết tên Việt), cúc họa mi, cúc trắng (daisy), cúc thạch thảo. Còn nhiều.

Có một bạn nhận xét rằng, người Nhật làm gì cũng chăm chút, tỉ mỉ, khéo léo đến độ nâng lên hàng nghệ thuật. Bạn đưa ra nhận xét với hai bài blog tôi viết; lần đầu là một tấm ảnh về những cái bàn tay, có móng tay sơn và đính nữ trang. Lần thứ nhì là bài về phim Jiro, ông làm sushi đến bậc tổ sư, hay sư tổ (master). Trong chùm ảnh này bạn sẽ nhìn thấy nghệ thuật trồng hoa cúc của người Nhật. Trong tám tấm ảnh này bạn sẽ thấy vài ba kỹ thuật trồng hoa cúc.

Và dưới đây là chùm ảnh hoa cúc, tượng trưng cho một số hoa tôi nhìn thấy trong vườn bách thảo.

Bàn tay đặt cạnh đóa hoa cúc không phải là của tôi. Có một thiếu nữ chừng dưới hai mươi, đi với mẹ, hay cô dì gì đó, đi ngang. Tôi nhờ cô đưa bàn tay làm mẩu để tôi so sánh kích thước với đóa hoa. Bàn tay cô còn bé hơn đóa hoa dù cô cũng khá cao lớn như phụ nữ Tây phương. Rất may, cô có bàn tay được chăm sóc kỹ lưỡng rất đẹp.

Hoa cúc trong văn học Tây phương tôi không gặp nhiều. Chỉ có một truyện ngắn của John Steinbeck. Alisa, người phụ nữ ở tuổi ba mươi, có tài trồng hoa cúc, mỗi hoa to cỡ 10 inches tức là hai tấc rưỡi. Một anh thợ đồng nát, chuyên vỗ nồi ấm méo, mài dao mài kéo đi ngang. Anh đói quá nên gạ nàng mài dao mài kéo. Nàng từ chối. Anh khéo léo lấy lòng nàng bằng cách khen hoa, xin giống hoa để làm quà cho một người khách hàng khác. Alisa sung sướng chọn hoa có giống tốt nhất, chỉ dẫn cách trồng, gói trong chậu đưa cho anh chàng mài dao. Trước đó nàng cũng cố lục lọi nồi ấm cũ để anh chàng sửa chữa tốn đâu chừng năm mươi xu. Chiều hôm đó nàng vui vẻ sung sướng, mặt mũi tươi sáng đến độ chồng nàng phải ngạc nhiên. Và vì đã kết thúc một hợp đồng buôn bán gia súc thành công, người chồng đề nghị ăn mừng bằng cách đưa nàng đi ăn tối. Trên đường đi nàng khám phá gã thợ đồng nát đã ném đóa hoa cúc giống nàng gói tặng bên lề đường. Hắn giữ lại cái chậu hoa. Alisa lén dấu những giọt nước mắt vì sợ chồng nhận ra. Nếu là tôi, thì tôi cũng khóc. Cứ tưởng tượng chậu hoa đó như là một tác phẩm mình tâng tiu, hay một cảm tình mình dành cho người nào đó, bị ném lăn lóc trên đường, cái chậu hoa rẻ tiền, hay tờ giấy gói quyển sách, được giữ lại vì có giá trị với người nhận hơn là đóa hoa hay quyển sách. Đau lòng chứ. Ngoài ra tôi cũng sẽ khóc vì sự ngu muội, dễ tin vào những lời tâng bốc.

Tôi gặp nhiều truyện về hoa cúc do người Nhật và người Hàn viết. Truyện nào cũng hay nhưng không đủ thúc đẩy tôi vượt qua sự lười biếng để dịch. Tôi xem phim “Câu chuyện về đóa hoa cúc cuối cùng” của đạo diễn Kenji Mizoguchi, truyện của Shofu Muramatsu. Phim này rất xưa, từ năm 1939, và có lẽ truyện không mấy nổi tiếng ở Hoa Kỳ nên không biết có dịch ra tiếng Anh không. Cuốn phim nói về một cô bảo mẫu giữ con cho bà vợ của ông chủ đoàn kịch kabuki. Cô yêu anh con trai nuôi của ông chủ, cũng là diễn viên của đoàn kịch. Cuộc tình trắc trở, anh chàng bị đuổi đi. Cô tìm anh chàng, xin được làm vợ, hầu hạ và giúp đỡ anh chàng trở thành diễn viên. Đúng là cái kiểu đi đâu cho thiếp theo cùng, đói no thiếp chịu lạnh lùng thiếp cam. Cuộc sống nghèo nàn, anh chồng thất chí nhiều khi say sưa, vòi tiền để đi nhậu, không có sinh ra đánh đập nàng. Nàng vẫn một lòng cam chịu, hy sinh giúp chồng. Khi anh chồng thành tài nổi tiếng, thì cũng là lúc nàng qua đời trong đơn độc. Tôi không thích cái kết cục buồn thảm, nên viết lại đoạn cuối theo ý tôi. Suốt cuốn phim tôi không biết ai là đóa hoa cúc cuối cùng. Anh chàng diễn viên kabuki có tên là Kiku, nghĩa là hoa cúc. Anh thành tài như đóa hoa cúc nở trong mùa thu lạnh lẽo. Hay chính cô nàng vợ số phận bạc bẽo Otoku chính là đóa hoa cúc cuối cùng?

Không hẳn là phóng tác, tôi viết lại đoạn cuối nhưng không theo khuôn mẫu của phim hay dùng đối thoại của phim, cũng không dựa vào bối cảnh của phim. Tôi kết hợp một chi tiết trong truyện ngắn hoang đường của Osamu Dazai có tên là “Linh hồn của hoa cúc”; đó là có một vị thần hoa cúc, trồng hoa cúc rất đẹp, khi say chàng biến thành vũng rượu hay vũng nước. Tôi đặt tên chàng là Ichi, cho chàng làm em của Otoku, dựa vào lịch sử kịch kabuki mà viết thành một truyện ngắn khác, kết cuộc khác. Tôi cũng cắt ngắn tên họ của các nhân vật để dễ đọc hơn. Tên Nhật thường dài hơi giống nhau khó nhớ. Khoan khoan, bớ bậu, đừng vội chê tôi. Tài năng như ông Dazai cũng mượn ý từ huyền thoại hay truyện ma của các bậc tiền bối Nhật Bản đấy.

Như đã nói, muốn viết truyện hay, phải liều viết truyện không hay không hay trước đã. Và mượn ý của người đời xưa. Ít ra tôi cũng đã làm lụng vất vả cực nhọc. Truyện cần được đọc lại viết lại, nhưng phải một thời gian sau cho nó ngấm cái đã. À quên, tôi còn thổi vào đó một chút nữ quyền nữa chứ.

Quảng cáo trước, bạn chờ vài hôm.