Đi chùa Hương

Hôm trước bắt đầu kể về chuyến đi chùa Hương, ngang cây cầu bắc ngang sông Đáy, tôi cà kê chuyện “sông Đáy chậm nguồn qua Phủ Quốc” mà tôi nói sai thành Phú Quốc. Nhờ các bạn hiểu biết chỉ giúp tôi “ngộ” ra trường hợp của tôi cũng giống như chuyện ngày xưa “Hoàng Khuyển ngọa tri tâm” bị sửa cho sai thành ra ngọa tri âm (hay tọa tri âm? Xin bỏ qua cho cái trí nhớ mù mờ của tôi). Thật ra tôi đã từng gặp câu hát “Sông Đáy chậm nguồn ra Phủ Quốc” nhưng tôi cho rằng chữ Phủ Quốc là do lỗi gõ máy sai chứ tôi không biết đó là tên cắt ngắn của Phủ Quốc Oai. Nếu học Địa Lý thời tiểu học đàng hoàng thì không sai như thế. Nhưng chuyện qua rồi thôi hôm nay bạn cho tôi kể nốt chuyến đi chùa Hương của tôi.

Tôi làm một chuyến du lịch mấy tuần lễ ở miền Bắc mà không đọc cho hiểu biết thêm những nơi mình sẽ đến. Biết là thiếu sót nhưng tự an ủi là chẳng hề gì, những gì mình gặp trên đường đi sẽ mới mẻ không có hình ảnh nào trong trí nhớ để so sánh và vì thế càng thú vị hơn. Tôi không ngờ, tuy đi chùa Hương lần đầu nhưng hình ảnh về Chùa Hương đã in sâu trong óc tôi qua bài thơ Đi Chùa Hương của thi sĩ Nguyễn Nhược Pháp.

Xem chừng, cảnh chùa Hương vẫn còn giống như lời cô bé mười lăm tuổi đã tả trong bài thơ viết từ năm 1934. Chỉ khác một đôi điều mà thôi.

Thầy me ra đi đò,
Thuyền mấp mênh bên bờ.
Em nhìn sông nước chảy
Đưa cánh buồm lô nhô.

Bây giờ thì không thấy ai dùng thuyền buồm. Từ ngoài bến, theo dòng suối Yến để vào chùa Hương Tích khoảng 4 km, người ta chỉ chèo tay thôi.

Chàng ngồi bên me em,
Me hỏi chuyện làm quen:
“Thưa thầy đi chùa ạ?
Thuyền đông, giời ôi chen!”

Chàng thưa: “Vâng, thuyền đông!”
Rồi ngắm giời mênh mông,
Xa xa mờ núi biếc,
Phơn phớt áng mây hồng.

Dòng sông nước đục lờ.
Ngâm nga chàng đọc thơ.

Réo rắt suối đưa quanh,
Ven bờ, ngọn núi xanh,
Nhịp cầu xa nho nhỏ:
Cảnh đẹp gần như tranh

Sau núi Oản, Gà, Xôi,
Bao nhiêu là khỉ ngồi.
Tới núi con Voi phục,
Có đủ cả đầu đuôi.

Chùa lấp sau rừng cây.
(Thuyền ta đi một ngày)
Lên cửa chùa em thấy
Hơn một trăm ăn mày.

Bây giờ chùa không còn ở trong rừng cây và tôi cũng không gặp người ăn mày nào cả.

Đường mây đá cheo veo,
Hoa đỏ, tím, vàng leo.

Ô! Chùa trong đây rồi!
Động thẳm bóng xanh ngời.
Gấm thêu trần thạch nhũ,
Ngọc nhuốm hương trầm rơi

Vẫn giòng suối Yến nước đục, vẫn thuyền và người chen chúc nhau, nhưng điểm khác biệt rõ ràng nhất giữa chùa Hương ngày xưa và bây giờ là người ta không còn đi từng bậc thang làm bằng đá vừa đi vừa niệm “Nam vô A-Di-Đà” mà đi bằng cáp treo. Khách thập phương chỉ đi một đoạn đường dốc, độ trăm bước rồi thoải mái ngồi cáp treo mà “lên giời.”

Sau bữa ăn trưa tôi biết mình không đủ sức đi bộ lên chùa nên cùng với mọi người dùng cáp treo. Cái bao tử nặng trĩu đè lên đôi chân và chèn máu lên trái tim khiến tôi nhấc chân lên không nổi. Mà những bậc thang đá leo lên, bước xuống lại rất cao cho những bà già thấp bé như tôi. Mọi người dùng cáp treo để xuống nhưng tôi và ông Tám đi bộ xuống. Dọc đường ông mua hai cây gậy trúc để trợ giúp chúng tôi đi cho khỏi ngã. Khi xuống đến chân núi, chúng tôi dựng hai cây gậy trúc ven đường để có ai cần thì dùng. Dọc đường ông Tám bắt chuyện với vài bà cụ tuổi chừng tám mươi, đi bộ xuống (và có người đi lên). Các cụ ở Phú Thọ và các vùng lân cận. Đi chung đoàn, các cụ rủ nhau mặc đồ màu tím. Dọc đường tôi gặp nhiều người mặc đồ nâu sồng nhưng không thấy ai niệm “Nam vô A Di Đà” như trong bài thơ.

Cứ nhìn ảnh nơi đặt cái điếu cày khổng lồ, bạn có thể hình dung đây là hình ảnh chung suốt con đường lên xuống chùa Hương. Người ta chiếm chỗ để làm gian hàng buôn bán quà cáp cho người đi lễ. Che chắn khắp nơi, vì lợi nhuận cá nhân mà vô tình che lấp cảnh quan tầm mắt của người đến xem chùa Hương vì yêu thích cảnh thiên nhiên của chùa. Đằng sau những tấm bạt là rừng cây xanh ngút mắt, non xanh núi biếc chập chùng, hoa gạo tháng Ba nở đỏ thắm khắp nơi. Thế mà người xem chẳng thấy gì ngoài những tấm bạt và các đồ hàng quà sản xuất hằng loạt có lẽ nhập từ Trung quốc.

Bài thơ Đi Chùa Hương của Nguyễn Nhược Pháp kể chuyện một cô bé mười lăm tuổi, xinh đẹp, cùng bố mẹ đi lễ chùa. Xem chừng, những điều người ta nguyện cầu khi đi lễ chùa 85 năm trước so với bây giờ cũng chẳng khác bao nhiêu. Cô bé mười lăm, đẹp như trăng rằm, nhìn thấy văn nhân, đã biết “em tìm hơi thở chàng.” Ngày nay, mười lăm tuổi mơ ước lấy chồng thì quá sớm. Tôi tự nhủ mình không nên khắt khe vì thời ấy người ta đã tính chuyện cưới xin từ lúc “nữ thập tam, nam thập lục.” Thế nhưng dù mười lăm hay hai mươi lăm, thì cái mơ ước của các thiếu nữ lên chùa Hương vẫn không thay đổi. “Em cầu mong trời phật. Sao cho em lấy chàng.”

Đi suốt dòng suối Yến, bạn sẽ gặp vô số những chiếc thuyền bán hàng như thế này. Thuyền lớn có mui che, thuyền nhỏ thì chỉ bán mía ghim lạc rang. Những nơi nhiều du khách tham quan thì buôn bán đắt hàng, giúp đỡ người địa phương nâng cao mức thu nhập. Cái tốt luôn luôn đi kèm những tật xấu mà nếu không có biện pháp xử lý tốt sẽ tổn hại đến cảnh quan chùa Hương rất nhiều. Một trong những tật xấu đó là tật xả rác của du khách. Tôi tận mắt nhìn thấy một cô gái trẻ ăn mặc ăn mặc diêm dúa, nhìn tôi không đoán được là người Việt, Hàn, hay Trung quốc. Cô mua mía ghim ăn và nhả xác mía vào ngay trong nước. Tôi tự hỏi dưới lòng suối Yến này có bao nhiêu vỏ chai và lon nhôm. Xử lý rác thải vào trong suối là nhiệm vụ của ai? Nhắc nhở du khách giữ sạch sẽ cho môi trường là nhiệm vụ của ai? Trong dịp đến Đế Thiên Đế Thích, một người du khách ngoại quốc sờ lên tường đá trong đền. Anh chàng hướng dẫn viên của tôi ngay lập tức nhắc nhở người du khách. Có lẽ người Cambodia được giáo dục, bảo vệ kho tàng văn hóa là nhiệm vu chung của tất cả mọi người Cambodia. Có lẽ người VN nên học hỏi điều này để bảo vệ thiên nhiên và văn hóa Việt Nam.