Khi nhan sắc phai tàn

Rozan Ekō đã dùng cọ ướt màu xám vẽ cỏ pampas mọc cao để tương phản với nét cọ khô màu đen vẽ cái sọ người. Dường như nó đang lom lom nhìn chúng ta từ bức tranh.

Người sành văn hóa Nhật, nhìn bức tranh của Rozan Ekō thì biết ngay là ông ám chỉ nữ thi sĩ của hoàng tộc cũng là người đẹp lừng danh Ono no Komachi. Sau khi qua đời, cái sọ của bà được chôn cất ngoài đồng đã nói với Ariwara Narihira (825 – 880) bằng ba dòng của một bài thơ waka (vốn có năm dòng). Hai dòng thơ sau, nhà thơ Ariwara Narihira đã sáng tác tiếp theo.

Every time
the winds of autumn blow,
my eyes are painful, painful. . .
Don’t say it’s Ono –
the pampas grass is growing.

Mỗi lần
gió thu thổi
Mắt tôi đau đớn, đau đớn. . .
Đừng nói đó là Ono –
Cỏ pampas tiếp tục mọc

Vẽ đẹp và cái hộp sọ là hai phần trong vỏn vẹn một sự thật. Khi sinh, không có gì được thêm vào. Khi chết, không có gì bị mất đi. Chỉ có hình tướng là thay đổi, mà hình tướng thì luôn luôn ở trong trạng thái biến đổi. Người có nghe được lời nói gió lùa qua những ngọn cỏ cao? Nếu không, hãy biết rằng người phải học cách nghe vượt ra khỏi ranh giới của âm thanh.

Ngày 25 tháng 11 năm 2020

Nguyễn thị Hải Hà dịch từ quyển “The Zen Art Book, The Art of Enlightenment” của Stephen Addis và John Daido Loori trang 86 – 87. Bức tranh của Rozan Ekō do người dịch chụp lại bằng phone, trang 87 của quyển sách.