The Seventh Seal

Hôm 14 tháng 12, 2020, tổng số người chết vì bệnh Covid-19 ở Hoa Kỳ đã vượt quá 300 ngàn người. Cũng ngày này Hoa Kỳ bắt đầu cho chích vaccine ngừa Covid-19. Đây là một tin vui giữa giờ tuyệt vọng!

Theo báo New York Times, đến ngày 14 tháng 12, 2020, tổng số người bệnh trên thế giới đã hơn 72.9 triệu, số người chết hơn 1.6 triệu. Tính ra, số người chết trong cơn đại dịch Covid-19 chỉ thua cơn đại dịch The Black Death, còn gọi là The Plague, xảy ra vào thế kỷ 14 (trong vòng 3 năm 1348 đến 1351) con số tử vong ước tính từ 75 triệu cho đến 200 triệu.

Cơn đại dịch Black Death được dùng làm bối cảnh cho phim The Seventh Seal (Con dấu niêm phong thứ bảy) do Ingmar Bergman làm đạo diễn. Đa số khán giả điện ảnh biết đến phim The Strawberry của Ingmar nhiều hơn là The Seventh Seal; tuy nhiên, giới điện ảnh chuyên nghiệp đánh giá The Seventh Seal cao hơn. Người ta bảo rằng đây là phim đưa tên tuổi Ingmar ngang hàng với các đạo diễn danh tiếng trên thế giới. Tôi biết phim này từ lâu, trong lúc tôi tìm tài liệu cho thỏa mãn tính hiếu kỳ về cách đánh cờ chess. Chỉ gần đây khi bệnh Covid tàn phá nước Mỹ tôi mới nhận ra phim có bối cảnh là The Black Death.

Phim làm từ năm 1957, qua cái nhìn của Ingmar, cách đối phó bệnh dịch của người ở thế kỷ 14 cũng có vài điểm giống như người thời nay. Người ta chạy trốn cái chết bằng cách từ bỏ vùng bị bệnh đi lánh nạn ở các vùng lân cận. Khi bệnh Covid-19 bắt đầu, nhiều người, nhất là giới giàu có đã lái máy bay đến những vùng vắng vẻ để tránh nạn. Họ có nhà nghỉ mát ở miền quê, vùng núi, vùng biển. Những người không có máy bay thì lái xe, chịu rủi ro nhiều hơn. Người xưa thì đánh xe ngựa, hay đi bộ. Càng tiếp xúc với nhiều người càng dễ bị nhiễm bệnh. Ngày nay, người ta có thể dùng khoa học để giải thích, bệnh phát sinh từ những con siêu vi khuẩn (corona virus). Với người ở thế kỷ thứ 14, khoa học chưa phát triển người ta tin là bị Tử Thần lấy đi mạng sống. Tử Thần không tha ai hết, từ hiệp sĩ sống trong lâu đài đến người đi trình diễn múa rối dạo.

Nhân vật chính, hiệp sĩ Antonius Block, trở về sau bảy năm tham gia cuộc Thập Tự Chinh giữa lúc Thụy Điển đang bị cơn đại dịch hoành hành dữ dội. Block gặp Tử Thần, rủ ông ta đánh cờ, dùng cách kết hợp giữa hai quân cờ bishop and knight, giám mục và hiệp sĩ tượng trưng cho tôn giáo và quân đội, đánh bại Tử Thần. Vì bị thua Tử Thần gia hạn thời gian sống cho Block, bảo rằng hễ lần tới gặp nhau, lại đánh cờ nếu Block bị thua thì phải dâng mạng sống.

Phim trắng đen, chủ đề u ám đầy chết chóc, khá khó hiểu nhưng tôi thích phim này hơn The Strawberry vì nó khiến tôi tò mò muốn tìm hiểu thêm về triết lý và tôn giáo trong phim. Cơn đại dịch Black Death được Ingmar so sánh với ngày tận thế trong bộ kinh Khải Huyền (Book of Revelation). Tôi không phải là người Công giáo, sự hiểu biết về tôn giáo rất hạn chế nên nếu có dùng chữ không đúng xin chỉ giúp. Tựa đề The Seventh Seal lấy điển tích từ Kinh Thánh. Đoạn mở đầu và đoạn cuối phim có trích dẫn một câu trong Khải Huyền.

“And when the Lamb had opened the seventh seal, there was silence in heaven about the space of half an hour.”

“Và khi Con Chiên mở dấu niêm phong thứ bảy, cả trời trở nên im lặng độ nửa giờ đồng hồ.”

Theo quan điểm trong phim, người trong cơn đại dịch The Black Death cho rằng Chúa trừng phạt loài người cho nên Tử Thần lấy đi mạng sống của người ta quá nhiều mà Chúa vẫn im lặng không lên tiếng.

Tôi biết số phận của hiệp sĩ Block khi ông xưng tội trong nhà thờ lỡ nói ra nước cờ ông dùng để đánh bại Tử Thần và khi thấy Block dẫn đoàn người đi về lâu đài để gặp lại người vợ của ông sau bảy năm đi theo đoàn Thập Tự Chinh.

Dịch bệnh thời xưa cũng như thời nay, càng tụ tập nhiều người càng dễ lây bệnh. Càng di chuyển nhiều càng phát tán sự lây nhiễm. Cuối phim người xem thấy Tử Thần dẫn đoàn người trong đó có Block và vợ của hiệp sĩ, cùng với đoàn tùy tùng vừa đi vừa ca múa theo điệu vũ của Tử Thần (Dance of Death). Chỉ có một gia đình, hai vợ chồng và một đứa con mới sinh nhờ lẩn tránh đám đông, tự cô lập với nhau nên tạm thời thoát khỏi Thần Chết.

Phim hay, khiến người xem ngẫm nghĩ qua những câu đối thoại đầy tính chất triết lý. Thí dụ như, Block nói: “Faith is a torment – did you know that? It is like loving someone who is out there in the darkness but never appears, no matter how loudly you call.”

“Đức tin là một sự tra tấn cả thể chất và tinh thần – Ông có biết không? Nó giống như yêu một người nào đó ở ngoài kia trong bóng tối nhưng không bao giờ xuất đầu lộ diện, mặc cho ông kêu gào to đến mức nào.”

Để hiểu tựa đề của cuốn phim tôi đã đọc bài Seven Seals của Wikipedia. Rất hay nhưng không dịch được.