Đi du lịch một mình

Một người bạn hỏi tôi, tại sao phụ nữ đi du lịch một mình vào chốn nguy hiểm như rừng sâu núi thẳm. Câu hỏi rất hay, tôi có thể trả lời câu hỏi này, nhưng câu trả lời của tôi sẽ đơn giản, nông cạn, vì tôi không biết ý nghĩ của các phụ nữ khác. Tôi lại không phải là người đi du lịch nhiều nơi. Những chỗ tôi đi chỉ vài ngày, hay vài tuần, con số đếm chưa hết một bàn tay. Tôi viết lại câu hỏi này, ở đây, để tìm hiểu thêm.

Những người chuyên viết về du lịch, du hành, họ phân biệt hai loại: tourist và traveler. Tourist là người du ngoạn, xem cảnh đẹp, những trải nghiệm ngắn ngày như ăn thức ăn địa phương, ở khách sạn đẹp và nổi tiếng, v.v… Traveler thì tôi thật tình không biết dịch là gì, giải thích thế nào. Tôi thấy traveler cũng (gần) giống như tourist nhưng trải nghiệm sâu sắc hơn, họ quan tâm đến đời sống, văn hóa, mỹ thuật. Họ ở lâu hơn, không quá chú trọng đến địa điểm đến, mà chú trọng về trải nghiệm, về đoạn đường họ đang đi và sắp đến. Chỗ này thì bạn tha cho tôi, tôi chỉ hiểu đại khái, và chưa có dịp nghiên cứu sâu sắc nên ấm ớ ở đây. Traveler, tạm gọi là người du hành, bao giờ bạn đọc cao kiến hơn chỉ dạy thì tôi sẽ sửa sau, họ đi để tìm kiếm và thỏa mãn một nhu cầu gì đó trong nội tâm.

Đàn ông đi du lịch một mình thì nhiều, chẳng mấy ai thắc mắc. Gần đây có nhà du hành Paul Salopek, đi bộ vòng quanh thế giới, chuyến đi bắt đầu từ năm 2013 dự định kéo dài 7 năm. Giờ đã giữa năm 2020 không còn mấy người chăm chú theo dõi xem ông đã đi đến đâu. John Steinbeck, lái xe RV (loại xe to như cái nhà) băng ngang nước Mỹ với con chó Charley, viết thành cuốn sách. Sau này người ta kiểm chứng thấy ông có thêm vào những đoạn tưởng tượng chứ không hoàn toàn là sự thật. Thí dụ như ông không gặp Gorbachev như ông viết, vì thời điểm đó Gorbachev không đến Mỹ. Ông không hoàn toàn ngủ trên xe mà ở khách sạn có bà vợ ông thỉnh thoảng gặp ông.

Còn những người phụ nữ, vượt rừng, hay vượt sa mạc một mình, họ tìm kiếm gì? Để trả lời câu hỏi này, bạn sẽ phải đọc sách của những người phụ nữ đã đi và viết thành sách. Wild là một. Tracks là hai. Còn nhiều nữa nhưng từ từ lâu dài tôi sẽ đọc, ghi chép, và viết thêm. Ở Việt Nam, trong vòng các tác giả tôi đọc có Nguyễn Thị Bình An đi một mình ở miền Nam, một vài nơi ở miền Bắc và miền Trung, và một số nước lân cận như Thái Lan, Indonesia, Lào, Kampuchia, và hình như cả Mã Lai. Tôi không nhớ chắc chắn nên nếu có sai thì các bạn sửa giúp. Qua các bài du hành ký của An (còn gọi là An Việt Nam) tôi chưa nhận ra cô muốn tìm kiếm gì trong nội tâm. Bạn có thể nhận ra đa số những người du hành đều có những điểm chung, tìm hiểu về vùng đất họ đến, chụp ảnh, viết bài về địa điểm, và kể chuyện chuyến đi của họ. Tôi đi không nhiều, cốt ý đi chơi chỗ lạ, để thay đổi cuộc sống hằng ngày, và hy vọng được nhìn thấy những điều thú vị. Tôi luôn mong ước tìm thấy trong chuyến đi một câu chuyện gì đó, để khi về nhà có thể kể lại. Nhưng tôi không đi một mình. Không lặn lội trong rừng một mình. Dù không đến nỗi như nhiều du khách khác, đi để lấy số nhiều, đến một thành phố, chụp một tấm ảnh (hay thu một đoạn phim để chứng minh là có đến nơi này), rồi hấp tấp chạy đi nơi khác chụp thêm một hay vài chục tấm ảnh nữa, về nhà ngồi đếm xem mình đi được bao nhiêu chỗ, bao nhiêu quốc gia; tôi là tourist hơn là traveler.

Ngành travel writing của người Mỹ rất phong phú. Để trả lời câu hỏi phụ nữ khi du lịch một mình, họ tìm gì, tôi đọc sách du hành. Mới vừa đọc xong quyển The Best Travel Writing 2006 True Stories From Around The World của ban biên tập James O’Reilly, Lary Habegger, và Sean O’Reilly. Hebert Gold viết phần giới thiệu. Tôi ghi cặn kẽ ở đây để về sau nếu cần sẽ đọc lại.

Ngay truyện đầu tiên, như thể để trả lời câu hỏi của tôi, Judy Copeland trong bài “Music of the Storm” đã đặt câu hỏi. “Do you know what you are looking for?” Bạn có biết bạn tìm kiếm điều gì không? Copeland (khi làm chuyến đi này khoảng 40 tuổi nhưng kết thúc bài viết về chuyến đi 15 năm sau) cũng không biết rõ ràng lắm điều cô muốn tìm. Có vẻ như cô chạy trốn trước khi tìm kiếm. Cô biết những điều cô không muốn, nhưng không điều cô muốn tìm thì không cụ thể, ít ra là với người đọc. Cô tham gia đoàn thủy thủ của một chiếc thuyền buồm Indonesia nghe đồn dùng để chở hải tặc. Indonesia nổi tiếng có nhiều hòn đảo rất nhiều hải tặc. Người ta dọa là cô sẽ bị hiếp bị giết, nhưng cô vẫn đi, người ta càng cố thuyết phục cô đừng đi, cô càng cương quyết muốn đi. Người ta bảo rằng họ sẽ chẳng nhận phụ nữ, nhưng rất nhiều đoàn thủy thủ kêu gọi cô nhập bọn với họ.

Chiếc thuyền buồm (loại to schooner) gặp bão. Cô ói mửa, sợ đến “vãi đái” nước mắt đầm đìa trên mặt. Một người thủy thủ biết nói tiếng Anh đã săn sóc cô, cho cô uống trà nóng, đưa khăn cho cô lau, trong bóng tối. Khi cơn bão bắt đầu, cô nghe thoáng trong đầu tiếng nhạc, như những câu dân ca cô nghe lâu rồi và đã quên, hay những tiếng ngâm nga của người thời Trung Cổ. Mỗi nốt nhạc nghe phân biệt rõ ràng và rất thanh khiết.

“It makes no sense, I know, to say I went inside a note that night, or to say the note held an ocean within it, an ocean bigger than the one battering our ship. But from the moment my thoughts froze, I could neither speak nor move, much less form a rational idea. I felt only the one note, felt it pierce me with a delight that verge on pain, pulling me under, dragging me down to the bottom of a sea where it seemed very cold, yet the heat scared me. My ears rang, yet I heard nothing but silence. And I dwelled in that note until morning.”

“Nghe thật vô lý, tôi biết, khi nói rằng tôi nhập vào nốt nhạc trong đêm ấy. Hoặc nói rằng nốt nhạc ấy bao gồm cả đại dương, một đại dương to lớn hơn cái biển cả đang vùi dập chiếc thuyền tôi đi. Nhưng kể từ giây phút ấy, ý nghĩ của tôi đông cứng lại, tôi không thể mở miệng cũng không thể nhúc nhích, lại càng khó mà nghĩ một điều gì hợp lý. Tôi chỉ cảm nhận được một nốt nhạc, có cảm tưởng như nó xuyên thủng tôi với một lạc thú gần như là niềm đau, kéo tôi xuống, nhận chìm tôi dưới đáy biển sâu thẳm dường như rất lạnh, tuy vậy hơi nóng của nó làm tôi kinh hoàng. Lỗ tai tôi lùng bùng, nhưng tôi chẳng nghe thấy gì ngoài âm thanh của thinh lặng. Và tôi ở trong nốt nhạc ấy cho đến sáng hôm sau.”

Copeland kết thúc bài viết nói rằng, du hành với cô cũng như hơi thở vậy. Khi lớn tuổi, du hành không còn là sự ham muốn như cơn đói cơn khát, mà là một nghệ thuật đòi hỏi sự thực hành kỹ cương nghiêm túc. “Bây giờ, tôi cố thích ứng với bất cứ điều gì xảy ra trong chuyến đi, gối lên sóng mà bơi, mà nhớ rằng có âm nhạc trong tất cả mọi thứ chung quanh ta.” Tôi, người đọc, kết luận, cô đi tìm một nơi chốn mà chỗ ấy có thể đánh thức tiếng nhạc trong lòng cô. Một nơi mà nó làm cô vui thích đến độ trái tim cô nghe tiếng hát, hay tự nó hát lên, phát ra tiếng nhạc làm vui lòng cô.

Trường hợp của Copeland cũng hơi lạ. Cô đi một mình, nhưng là phụ nữ duy nhất trên chiếc thuyền buồm với mấy chục người đàn ông. Không. Cô không bị hiếp hay cắt cổ giữa đám người bị đánh đồng với hải tặc Indonesia. Trái lại cô được săn sóc tận tình. Tôi bỗng nhớ đến một câu hát của Hoàng Thi Thơ, tiếc là Copeland không biết câu hát này rất thích hợp trong trường hợp của cô. “Thì hỏi sao thế giới đông người ta chỉ thấy riêng ta.”