Hoa bìm bìm

Có hai điều khiến tôi muốn viết một bài về hoa bìm bìm.  Sáng nay đi chợ Đại Hàn, thấy bán rau muống 7 đồng 1 pound, có nghĩa là 16 đồng một kí lô.  Bảy đồng một pound có nghĩa là đồng giá với một số loại thịt bò hạng trung bình.  Bìm bìm tên khoa học là Ipomoea cùng gia đình với rau muống.  Điều thứ hai là bữa trước tôi viết về honeysuckle còn gọi là kim ngân.  Cả kim ngân và bìm bìm đều là dây leo, tuy nhiên khi quấn vào một loại cây khác, hai loại này quấn ngược chiều với nhau.  Shakespeare trong Midsummer Night’s Dream, Giấc Mơ Đêm Hạ Chí có nhắc đến loại hoa này trong hai câu:

I will wind thee in my arms,
So doth the Woodbine the sweet honeysuckle
Gently entwist.

Ôm em trong tay,
như hoa kim ngân
Quấn quít dịu dàng

Bìm bìm, tiếng Nhật là asagao, có nghĩa là khuôn mặt (người) vào buổi sáng.  Có người dịch là triêu nhan.  Sở dĩ nó có tên morning-glory hay triêu nhan, là bởi vì người ta nói rằng loại hoa này mọc vào sáng sớm, chỉ cần nắng lên chút xíu là tàn.  Tôi không chắc điều này đúng một trăm phần trăm, bởi vì rất nhiều lần tôi gặp chúng lúc mặt trời lên đã cao, và trời khá nóng. 

Đây là loại hoa mọc hoang, trừ rau muống là loại trồng, tuy nhiên trồng làm rau nên ít khi người ta để nó già đến độ ra hoa.  Hoa có nhiều màu, đẹp nhất là loại hoa màu xanh indigo, tùy theo ánh sáng, có thể nó giống như màu tím.  Hoa bìm bìm xanh, có người gọi nó là tầm xuân, không biết đúng hay không.  Nhớ ca dao có câu, nụ tầm xuân nở ra xanh biếc.  Ở New Jersey tôi có gặp vài loại hoa màu xanh biếc, như indigo, không biết loại nào là tầm xuân.  Riêng bìm bìm, nó xuất hiện vào tuần cuối tháng Sáu và đầu tháng Bảy.  Ở đây, tôi thường chỉ thấy bìm bìm màu trắng và hồng nhạt, bìm bìm màu xanh chỉ thấy ở những trại trồng hoa, có lần thấy ở vườn thiền Nhật Bản ở Austin Texas.  Một lần thấy ở hàng rào của một trại hoa nào đó, giờ không nhớ ở đâu.

Hồi còn đi làm ở Newark, buổi trưa sau khi ăn trưa tôi đi bộ, ngang qua một quảng đất còn bỏ hoang, đất đá lồi lõm tạo thành những chỗ tạm trú cho mấy con marmot, có mấy dây bìm bìm bò trên mặt đất và trổ hoa.  Loại dây leo này mọc khắp nơi, nhất là trong rừng, có lẽ nhờ thế được các nhà ẩn sĩ nhìn thấy và đưa vào thơ haiku.

Out towards the morning-glories,
Mosquitoes fly humming:
Their languor.  – (Basho)

Hướng về triêu nhan
Muỗi mòng ngân vang
Thái độ của chúng
lười biếng hưởng nhàn

A single flower
Of the morning- glory:
The colour of a deep tarn – (Buson)

Đóa hoa độc nhất
của loài triêu nhan
Có màu xanh biếc
Của hồ nước sâu