Category: Dịch

Có thể ông có nhiều bản nhạc được dùng để khiêu vũ hơn, nhưng tôi chỉ biết có ba bài. Tôi muốn tản mạn với bạn ba bản nhạc khiêu vũ trước, dù có một vài chủ đề trong ca từ của Leonard Cohen tôi chú ý, thí dụ như Boogie Street và Babylon.

Tôi không hiểu tại sao người ta không thích khiêu vũ. Tôi thì cứ nghe nhạc trổi lên là thấy rộn ràng. Tôi rất thông cảm nhân vật John Clark trong phim Shall We Dance, trong khi chờ xe lửa nghe tiếng nhạc trong đầu và một mình xoay điệu Waltz giữa sân ga vắng người. Hồi nhỏ tôi thích nghe nhạc Waltz, bên mình gọi theo tiếng Pháp là Valse. Bản Valse đầu tiên tôi thích là “Dòng Sông Xanh.” Bây giờ ngồi đây vẫn nhớ “Một dòng xanh xanh, một dòng tràn mông mênh, một dòng nồng ý biếc…” Nhạc Waltz nghe vui, rộn ràng, quay cuồng ngay cả khi ca từ nức nở. Có lẽ vì rộn ràng quay cuồng nên được gọi là bản luân vũ.

Trở lại với nhạc của ông Cohen, vì vừa nhắc đến nhạc Waltz, tôi mạn phép tản mạn về bản nhạc “Take This Waltz.” Ca từ của bản này rất đẹp và quyến rũ, dịch từ bài thơ “Pequeño vals vienés” (Little Viennese Waltz) của Federico Garcia Lorca, nhà thơ Tây Ban Nha và là một trong những nhà thơ ông Cohen thích nhất. Bản nhạc này ra mắt công chúng năm 1986 và trở thành bản nhạc đứng hàng đầu ở Spain.   Năm 1988 bản nhạc được tái bản, lần này ông song ca với nữ ca sĩ Jennifer Warnes.

Now in Vienna there are ten pretty women
There’s a shoulder where Death comes to cry
There’s a lobby with nine hundred windows
There’s a tree where the doves go to die
There’s a piece that was torn from the morning
And it hangs in the Gallery of Frost

Hiện giờ ở Vienna có mười cô gái đẹp.
Có bờ vai Tử Thần đến tựa vào để khóc than.
Có đại sảnh đường với chín trăm cửa sổ.
Có cái cây bồ câu đến để chết.
Có một mảnh của buổi sáng được xé ra
và đem trưng bày trong Phòng Triển Lãm Giá Băng.  

Thú thật, tôi không hiểu hết đoạn thơ (ca từ) này, nhưng nó làm tôi tưởng tượng ra một bức tranh siêu thực. Loại tranh mà họa sĩ vẽ đủ thứ khác nhau và rất chi tiết, tất cả đều đổ vào tràn đầy trong bức tranh. Mười phụ nữ xinh đẹp, Tử Thần, chín trăm cửa sổ trong một hành lang, cái cây là mộ địa của bồ câu, cái gì đó xé ra từ buổi sáng có phải là một mảnh của buổi sáng (?), Gallery of Frost là tên của phòng triển lãm tranh(?), tất cả những biểu tượng này, ẩn dụ này có liên quan gì đến nhau(?). Ông muốn nói gì trong đoạn thơ này, trong đó có hai câu nói về cái chết, một buổi sáng lạnh lẽo dường như là cuối thu?

Mỗi lần nghe nhạc của ông Cohen, tôi thường liên tưởng đến nhạc Trịnh Công Sơn. Tôi thấy nét đồng dạng giữa hai nhạc sĩ này ở chỗ nhạc đơn giản, ít biến đổi tiết tấu, thường có những nốt trầm ở cuối câu hay cuối đoạn nhạc làm người nghe thấy “ngọt ngào.” Về ca từ thì thường nói về chủ đề sinh tử, vô thường của cuộc đời. Khi viết về mất mát trong tình yêu lời thơ dù có buồn cũng không thê lương nức nở. Và đặc biệt là tôi không hiểu hết ý thơ của hai ông. Tôi chỉ lờ mờ cảm nhận được điều hai ông gửi gấm qua ý thơ và tiếng nhạc. Điểm khác biệt giữa ông Cohen với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn là ca từ của ông Cohen nhắc đến tình dục nhiều hơn và khôi hài hơn. Ông Cohen có phê phán chiến tranh (trong một bản nhạc khác ông viết “ai cho chúng ta license to kill and to maime“) nhưng không sâu đậm như Trịnh Công Sơn.

Take this waltz, take this waltz
Take this waltz with the clamp on its jaws

Oh, I want you, I want you, I want you
On a chair with a dead magazine
In the cave at the tip of the lilly
In some hallway where love’s never been
On a bed where the moon has been sweating
In a cry filled with footsteps and sand

Và đây là một đoạn thơ đậm mùi tình dục:

Hãy nhận bản luân vũ này. Nhận nó.
Nhận nó như thể bị nó ngoạm chặt.
Ôi, anh thèm muốn em, thèm muốn được yêu em, yêu em.
Trên cái ghế với quyển tạp chí không còn được xuất bản.
Trong cái hang ở trên đầu đóa hoa lilly.
Trong hành lang nơi không bao giờ có tình yêu.
Trên cái giường nơi ánh trăng vả mồ hôi.
Trong tiếng khóc lấp đầy bằng tiếng bước chân và cát. 

Phần dưới là tiếp theo của bản nhạc, mỗi stanza tôi cố gắng (một cách khó khăn) dịch để bạn hiểu. Có một vài câu tôi chẳng biết ông muốn nói gì. Bạn nào thấy thì chỉ giúp, tôi xin cám ơn.

---

I, I-I-I
Take this waltz, take this waltz
Take its broken waist in your hand

Hãy nhận bản luân vũ này.
Hãy ôm cái vòng eo tan vỡ của nó.

This waltz, this waltz, this waltz, this waltz
With its very own breath of brandy and Death
Dragging its tail in the sea

Bản luân vũ này.
Cùng với hơi thở của nó nồng nặc mùi rượu Brandy và cái chết.
Kéo lê cái đuôi của nó trong biển cả. 

There’s a concert hall in Vienna
Where your mouth had a thousand reviews
There’s a bar where the boys have stopped talking
They’ve been sentenced to death by the blues
Ah, but who is it climbs to your picture
With a garland of freshly cut tears?

Có phòng trình diễn nhạc ở Vienna.
Nơi đôi môi của em được cả ngàn lời nhắc đến.
Có tiệm rượu nơi bọn con trai không trò chuyện với nhau.
Chúng bị lính cảnh sát xử tử hình bằng những bản nhạc blues. *
Ah, nhưng ai đã leo vào khung ảnh của em.
Với một vòng nguyệt quế mới tinh, kết bằng những giọt nước mắt. 

I, I-I-I
Take this waltz, take this waltz
Take this waltz, it’s been dying for years

Hãy nhận bản luân vũ này.
Nhiều năm nay nó đã chết héo.

There’s an attic where children are playing
Where I’ve got to lie down with you soon
In a dream of Hungarian lanterns
In the mist of some sweet afternoon
And I’ll see what you’ve chained to your sorrow
All your sheep and your lillies of snow

Có cái phòng sát với trần nhà nơi trẻ con chơi đùa.
Cũng là nơi tôi sẽ được nằm xuống bên cạnh em.
Trong giấc mơ về những cái lồng đèn của người Hungary.
Trong sương mù của một buổi chiều ngọt ngào.
Và tôi sẽ nhìn thấy điều gì đã trói em vào những sầu muộn.
Cả bầy cừu và những đóa hoa tuyết trắng như lillies. 

I, I-I-I
Take this waltz, take this waltz
With its “I’ll never forget you, you know!”

Hãy nhận bài luân vũ này.
Cùng với câu “Anh sẽ không bao giờ quên em, em biết không!” của nó.

This waltz, this waltz, this waltz, this waltz
With its very own breath of brandy and Death
Dragging its tail in the sea

Bài luân vũ này
Cùng với hơi thở của nó sặc sụa mùi brandy và tử khí
Kéo lê cái đuôi của nó trong đại dương

And I’ll dance with you in Vienna
I’ll be wearing a river’s disguise
The hyacinth wild on my shoulder
My mouth on the dew of your thighs
And I’ll bury my soul in a scrapbook
With the photographs there, and the moss
And I’ll yield to the flood of your beauty
My cheap violin and my cross
And you’ll carry me down on your dancing
To the pools that you lift on your wrist
Oh my love, oh my love
Take this waltz, take this waltz
It’s yours now, it’s all that there is

Anh sẽ khiêu vũ với em ở Vienna.
Anh sẽ hóa trang thành dòng sông.
Đóa hoa hyacinth cài trên vai.
Môi anh hôn lên những giọt sương mật trên đùi em.
Và anh sẽ chôn lấp linh hồn trong quyển lưu niệm.
Với tất cả hình ảnh trong đó, và rong rêu.
Anh sẽ đầu hàng trước cơn lũ yêu kiều của em.
Cây vĩ cầm rẻ mạt và cây thánh giá của anh.
Em sẽ dìu anh nằm xuống bằng những bước khiêu vũ của em.
Đưa anh đến những trái banh màu sắc em nâng trên cổ tay.
Ôi em yêu, ôi em yêu.
Hãy nhận bản luân vũ này.
Bây giờ nó là của em và tất cả những gì anh có chỉ là bản nhạc này thôi.

Take This Waltz được trình diễn trong phim cùng tên do Michelle Williams diễn vai chính. Như đã nói ở trên có những câu thơ rất đẹp nhưng tôi không hiểu hết ý thơ. Thí dụ như “To the pools that you lift on your wrist.” The pools ở đây là gì?

Nhưng mà, dù không hiểu hết chỉ cần nghe điệu nhạc Waltz, chách chách chùm chách chách chum là cũng đủ êm tai và nhột chân rồi. Phải không?

*Sửa ngày Sept. 1, 2017. Buổi sáng tôi đi bộ nghe lại bản nhạc này chợt nhận ra mình dịch sai. Chữ Blues ở đây để chỉ những người lính cảnh sát mặc đồng phục màu xanh đậm. Lúc dịch tôi cứ nghĩ quái lạ chưa, sao lại giết bằng nhạc blues. Khổ cho bà già lẩm cẩm.