Category: Giới Thiệu Sách

Đọc Fear and Trembling và The Character of Rain của Amélie Nothomb

Tôi đọc The Character of Rain trước, được hơn ba mươi trang tôi thấy chán. Thấy trên bìa của quyển The Character of Rain có giới thiệu Amélie Nothomb là tác giả của quyển sách đắt khách của nhiều quốc gia trên thế giới; đó là quyển Fear and Trembling. Tôi liền đọc quyển này và tạm gác quyển kia qua một bên.

Fear and Trembling xin dịch là Sợ hãi và Run rẩy. Còn quyển kia thì không biết dịch như thế nào. Đơn giản đó là Mưa, hay Vũ. Mỗi chương đều mở đầu bằng chữ Vũ viết theo tiếng Trung-hoa (đơn giản). Còn chữ character thì phải giải quyết sao đây? Những nét của chữ mưa, hay tính chất của mưa, hay chỉ mưa thôi là đã có bao gồm chữ character trong đó?

Sợ hãi và Run rẩy là một quyển sách thú vị. Bằng giọng văn khá hài hước, giống như nói đùa mà mặt nghiêm không nhếch môi cười, tác giả nói lên cái nhìn của một cô gái người Bỉ, hai mươi hai tuổi, về người Nhật bản trong nền văn hóa của thời thương mại toàn cầu (corporate culture). Tôi thật không biết dịch chữ corporate culture sao cho ngắn gọn và đầy đủ. Đối thoại của bà rất sắc bén, và khôi hài. Tôi rất thích cách viết đối thoại chửi bới mà vẫn thanh lịch, người nghe chửi (đáng lẽ phải nhào vào đấm đá, ghịt tóc, và cào cấu) vẫn bình thản đối đáp, lạnh như băng nhưng cũng đốt cháy ghê gớm như lửa. Quyển sách mỏng thôi. Tôi đọc nhẩn nhơ chỉ một ngày là xong. Amélie người kể chuyện sang Nhật làm việc dưới quyền một cô gái Nhật rất đẹp, Fubuki Mori, “cao và gầy như một cây cung.”

Tôi chưa hề sống ở Nhật ngày nào, chưa hề tiếp xúc với người Nhật, tất cả những gì về văn hóa Nhật tôi chỉ biết qua phim ảnh và sách vở. Liệu người viết và người đọc có thoát khỏi những thành kiến tốt cũng như thành kiến xấu về người Nhật. Chắc có thể nhận định khách quan một cách tương đối.

Quyển sách được viết xong vào năm 1999. Dịch ra tiếng Anh (dịch giả Adriana Hunter) năm 2001. Vào thập niên 90, Amélie Nothomb cho thấy tính tình và cách cư xử của đàn ông Nhật không mấy khác với hình ảnh người Nhật trong trí tưởng tượng của tôi dựa trên những cuốn phim Nhật (của thập niên 30 cho đến 50) mà tôi đã xem. Họ có thể rất lễ độ (với cấp trên và người lạ) nhưng cũng rất độc tài thô lỗ  (với cấp dưới). Trong chỗ làm việc, họ cũng giả dối, cướp công, trả thù, đòn ngầm. Về mức độ giả dối, họ là cao thủ có lẽ chẳng thua gì giới thương mại Hoa Kỳ.

Phụ nữ Nhật, thời nào cũng vậy, ở những năm 90 vẫn lép vế đến tận cùng. Họ ít khi đi làm dù có học vấn cao. Nếu đi làm họ thường giữ những chức vụ rất thấp (ở Hoa Kỳ thì khá hơn, tuy phụ nữ vẫn ít khi ở trong giới lãnh đạo cao cấp). Amélie ban đầu là coffee girl, mang cà phê phục vụ người làm việc. Do bản tính của người phụ nữ Tây phương, tự tin, xông xáo, giỏi tiếng Nhật, cầu tiến, phát biểu tư tưởng, mà càng ngày cô càng gặp rắc rối. Cô xuống cấp dần dần, và tuột dốc không phanh, đến độ trở thành người canh gác phục vụ người dùng phòng vệ sinh cả nam lẫn nữ. Hợp đồng làm việc của Amélie là một năm. Sếp trực tiếp của cô, Fubuki Mori, ban đầu cũng là coffee girl, phải làm việc mười năm mới lên được chức vụ hiện tại. Amélie trước khi rơi xuống đáy vực của nền văn hóa văn phòng trong công ty, cô có giúp Tenshi, giám đốc của một ban khác, viết một bản báo cáo thương mại. Nhờ là người Bỉ, cô thương thuyết và liên lạc với công ty ở Bỉ, nên bản báo cáo rất vừa ý ông Tenshi. Tenshi muốn đưa Amélie giữ chức vụ tương đương với chức vụ của Fubuki. Rồi từ đó Amélie bị đẩy thẳng vào địa ngục (cầu tiêu) bằng bàn tay của người phụ nữ cô yêu mến và tôn thờ, Fubuki Mori. Còn ai trồng khoai đất này chứ.

@ @ @

Trang 36. Sau khi Tenshi dự tính thăng cấp cho Amélie không thành công, Amélie muốn nói chuyện cho ra lẽ với Fubuki.

“Vâng, Người Tàu đã chẳng phải chờ có chế độ Cộng sản để xem hành động tố giác là một việc đáng khen ngợi. Cho đến bây giờ, người Tàu ở Singapore vẫn còn khuyến khích con cái họ mách lẻo về mấy đứa bạn của chúng. Tôi cứ nghĩ rằng người Nhật Bản tôn trọng danh dự lắm chứ.”

Tôi đã làm nàng nổi giận. Một chiến lược sai lầm.

Nàng mỉm cười.

“Em nghĩ là em ở vị trí có thể dạy tôi về đạo đức à?”

“Thế chị nghĩ tại sao tôi lại muốn nói chuyện với chị chứ, Fubuki?”

“Tại vì em không biết suy nghĩ.”
“Thế chị không nghĩ là tôi muốn giảng hòa à?”

“Tốt lắm. Em xin lỗi và chúng ta sẽ làm hòa với nhau.”

Tôi thở dài.
“Chị nhanh trí và thông minh. Tại sao chị lại giả vờ không hiểu chứ?”
“Đừng có tự cao. Tôi biết tõng ruột em đấy.”

“Hay lắm. Thế là chị hiểu tại sao tôi rất căm phẫn.”

“Tôi có thể nhìn thấy lý do và tôi không tán thành. Tôi mới là người có quyền căm phẫn thái độ của em. Em nhắm nhía vào một cuộc thăng quan tiến chức mà em không có quyền làm như thế.”

“Ừ, thì cứ coi như là tôi không có quyền làm thế. Nhưng chị có bị mất mát gì đâu? Cơ hội tiến thân của tôi chẳng cướp đoạt cái gì của chị cả.”

“Tôi hai mươi chín tuổi. Em chỉ mới hai mươi hai. Tôi mới nhận chức này hồi năm ngoái. Và tôi tranh đấu để được chức này cả chục năm. Em nghĩ là có thể đoạt một chức vụ tương đương với chức vụ của tôi chỉ sau vài tuần làm việc trong công ty này?”

“Thì ra thế. Chị chỉ muốn tôi khốn khổ. Chị không thể chịu được khi nhìn thấy người khác có cơ hội. Thật là trẻ con.”

Nàng tặng tôi một tiếng cười khinh bỉ.

“Và em cho là hành động biến tình thế của em trở nên tệ hại hơn là dấu hiệu của sự trưởng thành à? Tôi là cấp trên của em. Em nghĩ là em có quyền hỗn với tôi như thế sao?

“Chị nói đúng. Chị là cấp trên của tôi. Tôi không có quyền. Tôi biết. Nhưng tôi muốn chị biết là tôi đã thất vọng biết chừng nào. Tôi rất xem trọng chị.”

Nàng cười thật quí phái.

“Tôi thì không thất vọng. Tôi đã chẳng xem trọng em chút nào.”

@ @ @

Sợ Hãi và Run Rẩy là cuốn sách hay, giúp ích cho những cô gái mới bước vào ngưỡng cửa làm việc. Bổ ích cho người làm việc cho hãng Nhật hay dưới quyền của người Nhật. Bổ ích cho cả người làm việc cho và với người Tây phương. Bởi vì khi lọt vào vòng danh lợi, hãng nào công ty nào cũng có những tranh chấp hãm hại đòn ngầm như nhau cả. Khi đi làm cần phải hiểu corporate culture, cách làm việc, thể thức, cá tính, hệ thống báo cáo ngoài mặt và đường ngầm, những luật lệ giao tiếp không có ghi trong văn bản. Nhiệt tình và ý kiến thổ lộ không đúng nơi đúng lúc có thể gây họa cho bản thân. Tuy là tác phẩm hư cấu nhưng độc giả có thể nghiệm ra rất nhiều sự thật khi Amélie Nothomb cho hai nền văn hóa Đông Tây chạm trán với nhau trong văn phòng của một công ty Nhật Bản.

Quyển Mưa có nhiều chương đáng chú ý, cũng là cái nhìn về văn hóa Nhật Bản. Mấy chương đầu Nothomb viết chuyện không đâu. Tôi nghĩ sao bà may mắn quá, viết như thế mà cũng được in thành sách, được dịch ra nhiều thứ tiếng. Quyển này bà viết về tuổi thơ của nhân vật Amélie trong nền văn hóa Nhật. Cha của nhân vật là một nhân viên làm việc cho tòa đại sứ, hay chính là nhà Đại Sứ, tôi đọc không kỹ nên không chắc chắn. Amélie có hai người hầu. Một người nhan sắc trung bình là con nhà nghèo, xem con chủ như là con trời. Một người xinh đẹp tuy già có gốc gác quí tộc, thù ghét người da trắng vì cho rằng họ là nguyên nhân của sự suy sụp của gia đình bà (sau hai trái bom nguyên tử). Amélie kể chuyện người bố đi làm ca sĩ cho hí viện chuyên trình diễn kịch Noh, học hát và múa với một vị thiền sư chỉ vì muốn chứng tỏ mình là một người yêu văn hóa Nhật Bản. Có một đoạn người thông dịch viên dịch sai, cố ý dịch sai, rất hay. Tôi gặp nhiều lần về việc cố ý dịch sai. Bởi vì dịch sai đôi khi là một điều cần thiết. Điều này để đó có dịp tôi sẽ nhắc lại kỹ hơn, bởi vì nó rất vui.

Tóm lại, tôi không biết Fear và Trembling đã được dịch ra tiếng Việt chưa. Đây là quyển sách thú vị cho những người muốn tìm hiểu thêm về phong tục và cuộc sống của người Nhật, bằng con mắt quan sát của người phụ nữ Tây phương. Hai quan điểm của hai thái cực. Rất hay. Đáng đọc. Tôi vẫn chờ một cuộc đột phá văn học nữ quyền ở Nhật Bản và Nam Hàn. Họ bị dồn nén lâu ngày quá mà sao chưa thấy họ làm cách mạng văn học. Còn Bắc Hàn, không biết bao giờ mớ có một nhà văn trốn ra khỏi xứ này để được trao giải Nobel về văn chương?

Xin lỗi bạn đọc, tôi lại lang thang qua những câu hỏi chẳng dính líu gì với hai quyển sách tôi đọc.