Category: Sống và Viết

Chiều nay đi làm về nhận được mấy tờ báo Sài Gòn Nhỏ. Cám ơn Đại Ca VTrD và quí vị phụ trách tờ báo này đã gửi báo cho. Mỗi thứ hai tờ, chia cho ông anh đi lính truyền tin hồi xưa ông đọc cho đỡ ghiền tiếng Việt.

Trời lạnh tóe khói. Cái kiểu lạnh mà người Mỹ gọi là crispy, nghĩa là dòn rụm. Bước lên tuyết nghe nghiến rau ráu, tuyết vỡ dòn dưới chân. Nước đóng ở mái nhà nhỏ xuống thành những
cây nước đá, đánh một cái nó vỡ tan tành rơi xuống đất. Coi chừng cái lỗ tai và lỗ mũi nhé. Lạnh quá dám đông thành đá, đụng vào là rơi cả tai lẫn mũi. Hôm nay chỉ lên đến -7 độ C.

Nuôi mèo kiểu Mỹ thật là khổ. Cô út nhà tôi, mang cái chậu cát sỏi cho mèo đi ị xuống hầm để cạnh cái cầu tiêu. Thường là cô xúc phân mèo gói cho vào thùng rác. Nhưng lâu dần cô lười biếng cô đổ phân mèo vào cầu tiêu. Cô bảo là chỉ có phân nhưng tôi ngờ là có cát sỏi nên nhà tôi bị nghẹt cống. Tôi đi ngủ sớm nên không biết, chỉ nghe hai cô báo cáo là đã thông cống rồi không sao. Bố hai cô đi làm xa về tối thứ Sáu lại thấy nghẹt cống và nghẹt nhiều hơn. Thứ Bảy ông phải kêu người thông cống. Loay hoay mất cả ngày và mấy trăm đồng tiền trả cho thợ và tiền thuê máy thông cống. Các cô yêu mèo, nhưng bố mẹ phải trả giá. Tôi dọa đuổi con mèo đi.

Những người mạnh miệng chế riễu người khác không biết giữ lời ắt có ngày sơ sẩy. Đấy người ta tát vào mặt chú một cách công khai, có mời chú đến chú cũng không dám ló mặt. Chú mồm năm miệng mười, thế nào cũng có người bỏ thì giờ moi móc những chỗ chú dịch sai, làm gì tránh khỏi, hí hí, chú đến là người ta nện cho chú phù mỏ. Nhớ nhé, chú bé lắm mồm! Từ nay chỉ nên phê bình văn học, phê một lượt ba bốn cuốn đọc nhanh như là không đọc. Chú giỏi tài khoe mẽ với các em nhưng gặp đàn chị là chết. Hê hê!

Tiếng Pháp thì không biết nghĩa thế nào có khác nhiều lắm so với tiếng Anh không chứ người Mỹ dùng chữ ignorance với nghĩa là không biết nếu nhẹ lời, nặng lời một chút nó có nghĩa ngu dốt. Tự điển Anh Việt của Viện Ngôn Ngữ Học giải thích ignorance là không có hiểu biết, thiếu hiểu biết, hoặc không biết gì. Khi bảo người nào hãy ignore những lời lảm nhảm của một kẻ nào đó có nghĩa là đừng có để ý đến hắn.

Tôi có thói quen xem phim trước đọc sách sau. Thì giờ ít ỏi, tôi không muốn đầu tư thời gian vào một quyển sách mà tôi không biết là tôi có thích hay không.  Người ta chỉ chọn quyển sách hay, để làm phim. Tôi nghĩ thế. Người xem chỉ mất chừng hai giờ đồng hồ để biết nội dung một quyển sách mà nếu đọc có thể mất cả tuần. Tôi dùng phim để loại những quyển sách có thể không hợp với tạng của mình.  Tôi tưởng như thế là khôn, là sành điệu lắm rồi. Thật ra tôi sai nhiều lắm. Người ta thường nói đừng bao giờ xét đoán một quyển sách bằng cái bìa của nó. Nay tôi đề nghị thêm một điều đừng bao giờ xét đoán một quyển sách bằng cuốn phim dựa vào quyển sách.

Ngôn ngữ của phim khác với ngôn ngữ của sách. Phim là cách cảm nhận và biểu lộ quan điểm của người làm phim về quyển sách và có thể người đọc, không đồng ý với cách nhìn của người làm phim. Cũng vì thành kiến mà tôi đã vài lần suýt hụt mất không đọc được những tác phẩm hay. Tôi đã từng nghe đến quyển The Unbearable Lightness of Being của Milan Kundera.

Bản tính của tôi thường hay cưỡng lại ảnh hưởng của đám đông, vì thế khi báo chí ồ ạt khen ngợi về một tác phẩm hay một cuốn phim nào tôi thường ngại ngùng lảng tránh. Tôi nghe rất nhiều người khen ngợi phim Titanic, có nhiều cô cậu bảo rằng xem phim này bốn năm lần mà mãi đến bây giờ tôi vẫn ngại ngần chưa xem. Một phần tôi sợ bị thất vọng vì đặt kỳ vọng vào những lời khen ngợi của người khác. Có lần tôi vào thư viện thấy cuồn phim The Unbearable Lightness of Being ở trên kệ ngay trước mắt. Tôi thích cái tựa đề của quyển sách. Nó có cái gì đó rất xung đột giữa cái nhẹ và cái nặng nề đến độ không thể chịu đựng được, có vẻ rất Thiền. Thường thì người ta không chịu được sức nặng đè lên họ, không chịu được cái nhẹ thì nghĩa là gì? Tôi tò mò mượn đĩa phim về xem. Không đầy năm phút tôi không chịu được cái cảnh anh chị yêu đương rầm rộ, như một thứ phim khiêu dâm rẻ tiền. Nhân vật chính, tôi đọc trên hộp chứa đĩa phim, là bác sĩ. Trong phim trông anh giống một anh đĩ đực đẹp trai. Tôi chán quyển phim nên không đọc quyển sách. Tôi không nhớ vì một tình cờ nào đó tôi đọc được vài trang của quyển sách này trên mạng. Tôi bị quyển sách cuốn hút nên đọc hết quyển này. Đáng lẽ nên dè dặt hơn với cái thành kiến của chính mình tôi vẫn cái kiểu ngựa quen đường cũ.

Có người nhắc đến cuốn phim Người Tình dựa trên quyển sách của Marguerite Duras được chiếu ở VN và đoán rằng có lẽ phim bị cắt mất một số hình ảnh táo bạo. Tò mò, muốn biết cái táo bạo của phim tôi vào thư viện mượn phim này. Tôi có cảm tưởng mình đang xem phim porn mặc dù với hình ảnh có vẻ nghệ thuật hơn. Và lại thêm một lần nữa vì không thích cuốn phim tôi đã không đọc quyển sách.

Tôi thường vất vả đi tìm một cái mũ cho vừa cái đầu nhỏ bé của tôi và nảy ra ý định viết một bài về cái mũ. Chợt nhớ đến cái mũ đàn ông cô bé Marguerite đã đội trong phim Người Tình. Cái mũ đã tạo ấn tượng đặc biệt làm anh chàng công tử con nhà giàu người Hoa Bắc phải chú ý đến cô bé. Tôi tìm đọc quyển sách để xem tác giả nói gì về cái mũ. Ngạc nhiên, lại thêm một lần nữa tôi đã suýt bỏ qua một quyển sách hay vì thành kiến của mình. Tác giả viết quyển này khi bà đã bảy mươi. Nếu khi tôi bảy mươi tuổi mà tôi viết được một quyển truyện như thế tôi sẽ rất sung sướng mà chết.

Người ta thường hay nói rằng, nếu đọc truyện trước khi xem phim khán giả thường thích truyện hơn phim. Vì khi đọc truyện người đọc đã tự tạo ra trong tư tưởng mình một khúc phim riêng. Họ sẽ không thích nếu cuốn phim này khác với cuốn phim trong đầu của họ. Trong trường hợp của tôi, tôi xem The Unbearable Lightness of Being (Đời Nhẹ Khôn Kham) và The Lover (Người Tình) trước khi tôi đọc sách và vì không thích phim tôi đã suýt bỏ lỡ hai quyển sách hay. Dĩ nhiên là tôi đã có sẵn thành kiến, có thể nói là khá nặng nề, về phim sexy. Sau khi xem phim và trước khi đọc quyển Người Tình tôi đã có thành kiến (sai lầm) như sau: Một người phụ nữ Pháp viết về một quốc gia nhược tiểu. Mảnh đất này là nơi thích hợp làm bối cảnh cho một chuyện tình thơ mộng nhưng ngang trái giữa người bản xứ và người thuộc giai cấp đô hộ. Các cô gái bản xứ thường là những cô gái điếm vì nghich cảnh, những người thuộc giai cấp đô hộ là những người ra tay cứu vớt cánh hoa rơi trong vũng bùn, và những cuộc ăn chơi bất tận cùng với những màn làm tình nẩy lửa. Người đọc, đọc những quyển sách như thế này để chạy trốn cuộc sống bình thản đến nhàm chán của họ và để xem những người đồng bào thực dân của họ đã có cuộc sống hấp dẫn đầy phiêu lưu như thế nào. Vâng, tôi có quan niệm này sau khi tôi xem phim Người Mỹ Trầm Lặng (The Quiet American) và vì thế mà tôi đã không đọc quyển sách vì tôi không chịu được cái ý nghĩ một anh Mỹ ví von Việt Nam như một cô gái vì nghèo mà bán thân. Nhận ra tôi đã hai lần sai lầm với quyển Đời Nhẹ Khôn Kham và Người Tình, rất có thể tôi lại sai lầm khi gạt quyển Người Mỹ Trầm Lặng ra ngoài danh sách những quyển sách nói về VN mà tôi nghĩ là tôi nên đọc.

John le Carré nói rằng: “Nhìn thấy quyển truyện của bạn biến thành cuốn phim chẳng khác gì nhìn thấy con bò bạn nuôi bị biến thành nước lèo rồi cô đọng lại thành những viên bột nêm.” Câu nói này cũng làm tôi suy nghĩ. Tôi đã đọc nhiều quyển sách trước khi xem phim. Đôi khi tôi thích quyển sách hơn phim như trường hợp Anna Karenina, Nước Hoa: Chuyện của một kẻ sát nhân, à quên, Người Tình và Đời Nhẹ Khôn Kham nữa chứ! Đôi khi tôi thích phim hơn quyển sách như trường hợp E.T., The Sound of Music. Đôi khi tôi thích cả sách lẫn phim, vì mức độ sáng tạo rất khác biệt của hai thể loại thí dụ như Lord of the Rings hay Gone With The Wind. Ngẫm nghĩ lại cái kiểu dùng phim để chọn sách đọc không phải là sai lầm. Nhờ cách này mà tôi được đọc ba quyển sách tôi rất thích đó là The English Patient, The Reader và Perfume:  Story of a Murderer. Và từ những quyển sách này tôi đã đọc thêm vài quyển sách về biên khảo về nước hoa, về nạn diệt chủng Do Thái, và rất nhiều chi tiết trong tự điển bách khoa Wikipedia.

Điều tôi muốn nói là tôi cần phải luôn luôn để ý đến cái thành kiến của tôi khi chọn xem phim hay đọc sách.

Write. Remember, people may keep you (or me) from being a published author but no one can stop you from being a writer. All you have to do is write. And keep writing. While you’re working at a career, while you’re rising children, while you’re trout fishing – keep writing! No one can stop you but you. Katherine Neville

Viết. Hãy nhớ rằng, người ta có thể ngăn bạn (hoặc là tôi) trở thành một tác giả có tác phẩm đã được xuất bản nhưng không ai có thể ngăn bạn viết văn. Tất cả việc cần thiết phải làm chỉ là viết thôi. Và tiếp tục viết. Trong khi bạn đi làm để kiếm sống, khi bạn nuôi con, hay khi bạn câu cá – tiếp tục viết! Không ai có thể ngăn bạn ngoại trừ chính bạn.

Hôm qua tẩn mẩn đọc lại quyển On Writing của Stephen King, thấy có một vài câu hấp dẫn ông nói về nghệ thuật viết văn.

In my characters, a kind of wildness and a deep conservatism are wound together like hair in a braid.

When you write a story, you’re telling yourself the story. When you rewrite, your main job is taking out the things that are not in the story.

Write with the door closed, rewrite with the door open.

Writing is a lonely job. Having someone who believes in you makes a lot of difference. They don’t have to make speeches. Just believing is usually enough.

Nhưng ngày nay viết tiểu thuyết hay đọc tiểu thuyết mang một ý nghĩa hoàn toàn khác hẳn. Sự thay đổi đầu tiên đến vào phân nửa đầu của thế kỷ hai mươi, khi sự gắn bó của một tác phẩm văn học với chủ nghĩa hiện đại giúp tác phẩm này chiếm được địa vị trong sự cao quý của nghệ thuật. Cũng quan trọng như những thay đổi trong ngành truyền thông chúng ta đã nhìn thấy trong khoảng ba mươi năm vừa qua: trong thời đại truyền thông toàn cầu, nhà văn không còn là người lên tiếng đầu tiên cũng không là giai cấp trung lưu độc nhất trong quốc gia của họ, mà chỉ là những người có thể nói, và nói tức khắc, với độc giả “văn chương” trên toàn thế giới. Độc giả văn chương hôm nay chờ một quyển sách mới của Garcia, Marquez, Coetzee, hay Paul Auster cũng giống như thế hệ trước họ đã chờ những quyển sách mới của Dickens – như chờ đợi tin tức mới nhất. Lượng độc giả trên thế giới dành cho những nhà văn danh tiếng này thật là nhiều hơn số lượng độc giả biết đến sách của họ trong chính quốc gia của họ.

Nếu chúng ta tổng quát hóa câu hỏi – Nhà văn viết cho ai? – Chúng ta có thể nói rằng họ viết cho một độc giả lý tưởng, những người thân yêu, cho chính họ, hay không viết cho ai cả. Đây là một sự thật nhưng là sự thật không toàn vẹn bởi vì nhà văn hiện đại cũng viết cho những người đọc tác phẩm của họ. Từ điều này chúng ta có thể suy ra rằng nhà văn thời bây giờ dần dần ít viết cho độc giả trong quốc gia của họ hơn là viết cho độc giả trên toàn thế giới. Vì thế mà chúng ta có nó: Cái câu hỏi châm chích, và vẻ nghi ngờ về dụng ý của nhà văn, phản ảnh một sự bất an về trật tự của nền văn hóa mới đã tham gia hiện trường trong ba mươi năm qua.

Những người cảm thấy bị xáo trộn nhiều nhất là những người hay phát biểu ý kiến và những cơ quan văn hóa của những quốc gia không thuộc về cộng đồng Tây phương. Không biết rõ vị trí của mình trên thế giới, cũng không sẵn sàng thảo luận về những khủng hoảng của quốc gia hay những vết đen trong lịch sử của quốc gia trước quảng trường quốc tế, những thành phần chính trị như thế thường cảm thấy cần phải nghi ngờ các nhà văn, những người đã nhìn lịch sử và chủ nghĩa quốc gia từ một quan điểm không nằm trong chủ nghĩa quốc gia. Trong quan điểm của họ, các nhà văn không viết cho một độc giả trong nước, những người đã “thần thánh hóa, lý tưởng hóa” quốc gia của họ cho “sự tiêu thụ của người ngoại quốc” và bịa đặt ra những vấn đề không có căn bản thực tế. Ở Tây phương cũng có một sự nghi ngờ tương tự, nơi nhiều độc giả tin rằng văn học địa phương nên được giữ trong vòng địa phương, tinh chất, và xác thực với cội nguồn quốc gia họ; nỗi sợ hãi thầm kín của họ là khi trở nên một nhà văn của thế giới, người rút chất sống để viết từ những tập tục và truyền thống bên ngoài văn hóa của quốc gia họ sẽ làm cho nhà văn đánh mất đi cái tính chất độc đáo của họ. Người cảm nhận được nỗi sợ hãi này nhạy bén nhất thường là một độc giả; một người rất muốn khi mở một quyển sách và bước vào một quốc gia bị cắt rời khỏi thế giới, được nhìn thấy những dằn xé vật lộn bên trong quốc gia này, cũng nhiều như một người được chứng kiến gia đình bên cạnh đang gây gổ với nhau. Nếu một nhà văn, diễn thuyết với một khán giả rộng lớn, bao gồm cả độc giả của nhiều nền văn hóa với nhiều loại ngôn ngữ, thì cái mơ ước hoang đường này cũng sẽ chết.

Đó là vì tất cả những người viết văn đều có cùng một mơ ước thâm sâu được là chính mình, trung thực và độc đáo, cho nên – trải qua bao nhiêu năm, bây giờ – tôi vẫn thích được người ta hỏi tôi là tôi viết cho ai. Nhưng khi mà sự trung thực và độc đáo của một nhà văn tùy thuộc vào khả năng lôi cuốn cái thế giới mà hắn đang sống, nó cũng tùy thuộc vào cái khả năng hắn có thể hiểu được sự thay đổi của vị trí của chính hắn trong thế giới này. Không có cái gọi là một độc giả lý tưởng được giải thoát khỏi những cấm đoán của xã hội và những huyền thoại của quốc gia, cũng như không có cái gọi là một nhà văn lý tưởng. Tất cả các nhà văn đều viết cho một độc giả lý tưởng – cho dù hắn ta là người quốc gia hay quốc tế – trước nhất bằng cách tưởng tượng độc giả này là một người có thật, và sau đó bằng cách viết những tác phẩm với độc giả này trong trí tưởng của nhà văn.

Ông viết cho ai? Hơn ba mươi năm lẻ – từ khi tôi trở thành nhà văn – đây là câu hỏi tôi nghe nhiều nhất, từ cả hai giới ký giả và độc giả. Động cơ của câu hỏi này tùy theo thời điểm và nơi chốn, cũng như mức độ tò mò, nhưng tất cả đều có chung một giọng nghi ngờ khinh khỉnh.

Vào giữa thập niên bảy mươi, khi tôi quyết định trở thành người viết văn, câu hỏi này phản ảnh một quan điểm khá phổ thông, nghệ thuật và văn chương là thứ xa xỉ mà một quốc gia nghèo nàn, không nằm trong cộng đồng Tây phương, đang gắng gượng gia nhập thời hiện đại, không đủ sức trang trải. Cũng có người đề nghị “một người có học vấn và văn hóa như ông” có thể phục vụ tổ quốc hữu hiệu hơn bằng cách làm bác sĩ để chống bệnh dịch hay làm kỹ sư để xây dựng cầu. (Jean-Paul Sartre đã củng cố quan niệm này vào đầu thập niên bảy mươi khi ông tuyên bố ông chẳng tham gia chuyện văn chương nếu ông có thể làm một nhà trí thức đấu tranh dành độc lập cho xứ Biafra.)

Về sau, những người nêu các câu hỏi này thường chỉ cố tìm hiểu là tôi hy vọng thành phần nào trong xã hội sẽ đọc và yêu thích tác phẩm của tôi. Tôi biết những câu hỏi này rất “nguy hiểm”, bởi vì nếu tôi không trả lời là, “tôi viết cho những người nghèo khổ nhất và kém may mắn nhất trong xã hội!” tôi sẽ bị cáo buộc là bảo vệ quyền lợi của giới địa chủ và giới trung lưu tiểu tư sản của Thổ Nhĩ Kỳ – dù rằng tôi vẫn luôn được nhắc nhở là bất cứ nhà văn nào có tư tưởng trong sạch và một tâm hồn nhân hậu tuyên bố là viết cho nông dân, công nhân, và những người cùng khổ có nghĩa là viết cho những người hầu như mù chữ. Những năm bảy mươi khi mẹ tôi hỏi tôi viết cho ai, qua giọng nói đầy vẻ buồn bã và lo lắng bà thật sự muốn hỏi tôi là, con sẽ làm gì để tự nuôi sống bản thân? và khi bạn tôi hỏi tôi viết cho ai, vẻ mỉa mai nhạo báng trong giọng nói của họ ngầm bảo chẳng có ai đi đọc một tác giả như tôi.

Trải qua ba mươi năm, tôi càng được nghe câu hỏi này thường xuyên hơn bao giờ. Điều này xảy ra là vì sách của tôi đã được chuyển ra bốn mươi ngôn ngữ. Đặc biệt là mười năm gần đây, những người phỏng vấn tôi, càng lúc càng nhiều hơn xưa, đã lo ngại là tôi có thể hiểu lầm ý của họ, vì thế họ có khuynh hướng hỏi thêm, “ông viết bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, có nghĩa là ông chỉ viết cho dân tộc của ông hay hiện nay ông hướng đến thị trường đọc rộng lớn hơn bằng bản dịch tác phẩm của ông?” Cho dù chúng ta đề cập vấn đề này trong nước hay ở hải ngoại, câu hỏi này luôn luôn được đi kèm bằng một nụ cười đầy vẻ nghi ngờ và khinh khỉnh, làm tôi phải đi đến kết luận là, nếu tôi muốn tác phẩm của tôi được chấp nhận là trung thực và chân chính, tôi phải trả lời, “Tôi chỉ viết cho dân tộc tôi.”

Trước khi chúng ta mổ xẻ câu hỏi này – bởi vì nó không chân thật mà cũng chẳng nhân đạo – chúng ta phải nhớ rằng một tác phẩm văn học được biết đến cùng lúc với sự xuất hiện và vươn lên của một quốc gia. Khi những tác phẩm lớn của thế kỷ thứ mười chín được viết ra, nghệ thuật văn học được trân trọng như là nghệ thuật của toàn quốc. Dickens, Dostoyevsky, và Tolstoy viết cho một giai cấp trung lưu vừa mới xuất hiện, người trong những tác phẩm của các tác giả này, có thể nhận ra mỗi thành phố, đường phố, nhà cửa, phòng ốc, ghế ngồi; nó (giai cấp trung lưu này) tận hưởng những lạc thú như thể đã hưởng thụ trong đời sống thật và thảo luận những ý tưởng giống nhau. Vào thế kỷ thứ mười chín, tác phẩm của những tác giả lớn xuất hiện trước tiên trong phần nghệ thuật và văn hóa đính kèm với tờ báo, để những tác giả này nói với toàn thể quốc gia. Qua giọng nói bằng văn học của họ chúng ta có thể nhận thấy sự bất an của những người yêu nước quan tâm đến vận mệnh quốc gia, mơ ước sâu đậm nhất của họ là làm cho quốc gia được thịnh vượng. Vào cuối thế kỷ mười chín, đọc và viết truyện là tham gia vào cuộc thảo luận của toàn quốc về những vấn đề quan trọng liên quan đến quốc gia.

Viết văn, tôi nghĩ cũng tương tự như nấu ăn, đánh võ, hay làm tình .

Phải nhào vô, thật sự làm việc, rồi rút kinh nghiệm chứ không phải cứ đọc sách nấu ăn rồi sẽ nấu ăn ngon, đọc sách nghiên cứu võ học rồi sẽ đánh được những chiêu thượng thừa và cứu được bản thân mình khi lâm nguy, và không thể cứ mở sách karma sutra ra rồi biết bẻ người thành vòng cung hay thắt nút thân người thành hình số tám. Thấy Vương Ngọc Yến không, ai đánh thế võ gì nàng cũng tả vanh vách, biết chiêu nào của môn võ nào có thể chế ngự chiêu này của môn này mà bản thân nàng chỉ có biết chạy theo kiểu Lăng Ba Vi Bộ thôi chứ chẳng đánh được ai cũng chẳng cứu được mình.  Biết thế nhưng thỉnh thoảng tôi vẫn tò mò muốn biết người ta học cách viết văn ra thế nào.  Có nhiều người nấu ăn không dùng recipes. Tôi cũng biết nấu một vài món thông thường và chưa bao giờ tôi dùng sách dạy nấu ăn. Viết quọt quẹt năm ba bài tôi mới bắt đầu mở sách dạy viết văn ra đọc. Nhân có người than thở vụ writer’s block tôi đọc phần này và hôm nay sẽ kể cho bạn nghe (ai không phải bạn hay là không muốn nghe thì thôi) làm cách nào để trị cái bịnh này.

Những người viết văn, đôi khi người ta tắc tị không viết được.  Có khi không nghĩ ra đề tài, có khi viết nhưng không vừa lòng nên cứ xóa bỏ. Nhiều lý do lắm. Tôi đang đọc quyển The Writer’s Little Helper của James V. Smith, Jr. Tôi không biết ông này là ai nên thử google, ông là nhà văn chuyên viết truyện quân sự có nhiều hoạt động táo bạo.  Tôi chưa đọc quyển nào của ông nhưng thấy ông xuất bản năm sáu cuốn được liệt vào hạng military action nên xin bạn đọc chơi, nghe được thì theo, không được thì đừng theo.

Ông nói ông không bao giờ bị writer’s block cả.  Những người bị bịnh này là tại vì lười, hê hê, xin tha lỗi, đừng mắng tôi nhé. Ông bảo là sự sáng tạo thì không có xáng vào người mình như bị sét đánh. Không phải cứ đi lang thang những chỗ có cảnh vật lý tưởng thì sẽ có ý tưởng thần sầu để viết. Viết văn thì không phải chỉ cần có nghĩ về những điều mình muốn viết. Mà chỉ có ngồi dính vào ghế và viết thì mới có văn.

Dụng cụ giúp cho sự sáng tạo trôi chảy hiệu quả nhất chỉ cần một cây viết và xấp giấy. Những tia sáng sáng tạo lóe lên bằng cách dùng viết viết lên giấy. Viết cái ý tưởng ấy ra.  Khai triển ý tưởng ấy.  Khai thác ý tưởng từ trong ra ngoài từ trên xuống dưới từ trước ra sau. Từ đó sẽ nảy sinh ra sự sáng tạo.

Lời khuyên:

Đừng bao giờ đưa bài viết của bạn cho người nào không yêu thương bạn đủ để nói với bạn lúc nào bài viết không hay.

Ô, và bất cứ người nào nói với bạn là “Hay lắm, cưng,” họ thật sự nói là “Nó chẳng hay chút nào, cưng.”

Bạn muốn viết? VIẾT.
Đừng chờ đợi nàng thơ. VIẾT
Ngồi lên ghế và viết.

Tôi dùng chữ ngồi thật ra ông ấy bảo đặt cái đít của mày lên ghế.

Tôi thấy trên tờ báo Guardian có một bài về mười qui luật viết văn. Các nhà văn nói cho độc giả biết một số kinh nghiệm họ đã rút ra trong quá trình viết văn của họ. Bài rất dài và chia làm hai đợt.  Đợt đầu hình như đã xuất hiện từ năm ngoái năm kia.  Đợt hai mới xuất hiện. Có nhiều qui luật khá khôi hài, có nhiều cái khá thực dụng. Tôi chọn qui luật của nhà văn Neil Gaiman vì thấy nó khá thành thật.

Mười nguyên tắc viết văn của Neil Gaiman.

1.      Viết.

2.      Chữ nọ nối tiếp chữ kia.  Tìm cho đúng chữ và viết xuống.

3.      Hoàn tất bài bạn đang viết.  Làm bất cứ điều gì bạn cần phải làm để có thể hoàn tất bài viết, phải viết cho xong.

4.      Để bài viết qua một bên.  Đọc như bạn chưa bao giờ đọc bài viết này.  Đưa bài viết cho người thân hay bạn bè đọc giùm, những người bạn quí trọng ý kiến của họ và họ cũng thích loại bài này.

5.      Hãy nhớ là: khi người ta nói với bạn những điều họ nghĩ là không hợp với họ, thường là họ đúng.  Khi họ nói với bạn thật chắc chắn cái mà họ nghĩ là bạn sai và chỉ bạn cách sửa chữa, thường thường là họ sai lầm.

6.      Sửa chữa bài viết.  Nhớ là, sớm muộn gì, trước khi nó trở nên hoàn hảo, bạn cũng phải chia tay với nó, quên nó đi, và bắt đầu viết bài khác.  Đi tìm sự hoàn hảo cũng giống như rượt đuổi đường chân trời. Chạy hoài không đến.

7.      Mình cười những lời khôi hài mình viết.

8.      Qui luật chính của viết văn là nếu bạn viết một cách tự tin, bạn được quyền viết bất cứ cách nào bạn thích.  (Đây có thể cũng là một qui luật sống, nhưng chắc chắn nó áp dụng nhiều hơn cho công việc viết văn.) Vì thế hãy viết câu chuyện của bạn như là nó cần phải được viết ra.  Viết chân thật và kể câu chuyện bằng cách nào mà bạn kể hay nhất.  Tôi không chắc còn qui luật nào đáng chú ý và có giá trị hơn.

Một trong những tật xấu của tôi mà chính tôi cũng có khi ghét nó đó là tôi tự biến tôi thành một con mọt sách.  Thật ra ở xứ lạnh này rất dễ bị biến thành con mọt sách.  Trời lạnh đến độ ai cũng lười ra đường.  Ở ru rú trong nhà thì rốt cuộc sẽ dẫn đến chuyện xem tivi hay đọc sách. 

Hôm qua tôi không đọc thêm chút nào tập truyện ngắn Run Away của Alice Munro.  Tôi chán những chuyện có vẻ tủn mủn của giới phụ nữ.  Và diễn tiến trong truyện của bà xảy ra thật chậm.  Bà tả trời tả đất tả tay chân.  Đến cuối truyện người đọc nhận ra cái tinh túy của nó, như một giọt nước hoa lẫn vào trong mùi của người ta và của trời đất.  Rất thoảng nhưng vẫn có thể nhận ra.  Tôi có rất ít kiên nhẫn với cách viết truyện như thế.  Nhà văn của một nước giàu có, có cuộc sống giàu có, cái nhìn của họ quay vào trong nội tâm của nhân vật với cuộc sống hằng ngày êm ả bình lặng, cái đau cái vấn nạn của họ thật là nhỏ nhặt đến nhàm chán so với đời sống của những dân tộc có cuộc sống khó khăn trên thế giới, Việt Nam, Ấn Độ, các nước châu Phi, Đông Âu, và Afghanistan chẳng hạn.

Sáng nay tôi nhìn quyển Wolf Hall của Hillary Mantel dày 600 trang mà ngao ngán.  Đây là quyển sách mà tôi phải ghi tên và chờ được mượn từ hồi tháng 10 hay 11 gì đó ngay khi tôi đoán (và đoán trúng) là nó sẽ được giải thưởng.  Liệu tôi có cần phải biết thêm về cuộc sống của Hoàng gia Anh thế kỷ 15 hay 16 gì đó thời vua Henry thứ tám chém đầu mấy bà vợ và cánh tay mặt của vua, Thẩm phán Thomas Cromwell đã sửa đổi luật lệ đưa ra cải cách tôn giáo chỉ để giúp vua được phép lấy vợ khác.  Chuyện lịch sử thì ai cũng biết, tuy nhiên bà tác giả đã viết như thế nào biến hóa Cromwell như thế nào để được giải thưởng Booker.  Đây là một giải thưởng giá trị những tác phẩm được giải thưởng trước đây đều là những tác phẩm hay, cho nên có lẽ tôi sẽ làm nhiệm vụ mọt sách của tôi.  Run Away của Alice Munro đành bị xếp lại để đó.