Category: Tùy Bút

Một bạn trẻ xui tôi đọc nốt quyển “Killing Commendatore.” Vì thế tôi nghe theo. Cũng không hẳn thế. Computer của tôi bị hỏng, với cái lap top còn lại tôi chỉ có thể làm vài việc sơ đẳng, như viết blog, vào facebook, email. Cộng thêm thời tiết xấu mấy hôm trước như mưa dầm hai ba hôm, sau đó là tuyết. Hôm qua trời nắng, tuy lạnh, tôi vẫn đi rừng. Thì giờ còn lại giữa những lúc làm công việc nhà, tôi đọc hết quyển “Killing Commendatore.”

Tôi viết blog này không với mục đích review hay phê bình. Đây chỉ là những ý nghĩ ban đầu, ghi vội xuống, để mai mốt còn nhớ mình đọc gì, cảm nghĩ nhất thời như thế nào.

Hai phần ba còn lại của quyển sách, ông Murakami bớt hẳn viết về tình dục. Ông vẫn nhắc đến nhưng không đến nỗi sống sượng. Thí dụ như người kể chuyện và cô bạn gái nói chuyện ái ân, cô than phiền cái giường của anh ta tạo ra nhiều tiếng động quá. Hemingway khi để cho nhân vật ba hoa về khả năng ân ái của đương sự trong quyển “Giã Từ Vũ Khí” đã để chàng ta hỏi cô bạn gái, em có thấy đất rung rinh không. Tôi nghĩ như thế là đủ. Càng già tôi càng không thích đọc cái gì quá nhạy cảm hay tượng hình (graphics).

Hôm trước tôi nói đến sự lặp lại của Murakami tuy nhiên không phải sự lặp lại nào cũng nhàm chán. Tôi vẫn nghĩ, sự lặp lại về một chủ đề của một tác giả, là điều tất nhiên. Không nhớ ai đó đã “phê” cho một câu, mỗi tác phẩm của một tác giả là sự lặp lại của một tác phẩm nào đó, ý nghĩ, tình cảm nào đó trong cuộc đời hắn. Tôi gặp nhiều sự lặp lại ở một số tác giả. Hình như có điều gì đó người ta muốn dàn trải, tâm sự, hay thậm chí muốn sám hối, qua tác phẩm mà làm chưa trọn, thổ lộ chưa hết, hay không thể diễn đạt thành lời, người ta lặp lại. Ở tôi, mai sau nếu có nhiều tác phẩm, có lặp lại những điều đã viết, chắc chắn đó sẽ là chủ đề những lá thư tình. A, xin lỗi bạn đọc, tôi lại cà kê chuyện không đâu.

Sự lặp lại, tôi chưa chán, trong quyển sách này là, mẫu người đàn ông cô đơn (và không có đàn bà) của Murakami. Hai người đàn ông cô đơn gặp nhau nói chuyện âm nhạc như Jazz trong “Rừng Na Uy,” nhạc cổ điển trong “Colorless Tsukuru and His Years of Pilgrimage” và trong tác phẩm mới nhất này ông Murakami nhấn mạnh về opera và nhắc nhiều đến tên những bản nhạc theo thể loại Pop/Rock. Tên của nhân vật chính là Menshiki, Murakami giải thích, bằng phương pháp chiết tự, có nghĩa là không màu sắc (colorless) làm tôi nhớ đến nhân vật Colorless Tsukuru. Với Murakami, sự lặp lại mà tôi vẫn chưa chán là cách ông đặt tên nhân vật, và hay dùng cách chiết tự để giải thích cái tên. Điều này cũng khá giống với cách đặt tên của một số tác giả Mỹ, tuy nhiên họ không dùng phương pháp chiết tự. Người Mỹ nghĩ rằng, mỗi cái tên có thể khiến độc giả hình dung ra một mẫu người nhất định. Điều này thì tôi chưa lĩnh hội được dù ở Mỹ đã gần bốn mươi năm. Tôi không thể tưởng tượng người có tên Elizabeth thì phải như thế nào, giống nữ hoàng Anh chăng? Hay người có tên Monica thì phải như thế nào, giống cái kèn harmonica hay phải tròn trịa đầy đặn như cô nàng tập sự ở Nhà Trắng?

Dù có những điểm tôi không thích mấy trong truyện của Murakami, tôi vẫn nghĩ ông là tiểu thuyết gia đại tài. Ông có xứng đáng với giải Nobel văn chương hay không, tôi không biết, nhưng chắc chắn là ông xứng đáng được đề cử cho giải này. Qua quyển “Killing Commendatore” tôi vẫn nhìn thấy sức tưởng tượng phong phú của ông, gần như phi thường, sự tập trung và sức làm việc (viết tiểu thuyết dài không mệt mỏi) không mấy người sánh kịp.

Quyển “Killing Commendatore” Philip Gabriel và Ted Goosen dịch ra tiếng Anh. Trong sáng, dễ đọc, dễ hiểu, nhưng rất Mỹ hóa. Chỉ có rất ít một số chương tôi còn nhận ra không khí Nhật bản. Cách hành văn, những câu thành ngữ của người Mỹ được dùng khá nhiều. Tôi đọc văn của nhà văn Nhật viết về xã hội Nhật đương thời thấy ít chất Nhật hơn nhà văn Hoa Kỳ (Pico Iyer) viết về nước Nhật.

Tôi thích những nhân vật siêu thực, huyền bí của Murakami. Tình cờ, trước khi tôi đọc quyển “Killing Commendatore” tôi nghe đọc quyển “A Hundred Years of Solitude” của Garcia Gabriel Marquez, và tôi cũng thích những chuyện li kỳ huyền bí của ông này. Với nhân vật Commendatore, ông Murakami không sử dụng đúng mức nhân vật này. Ông lấy nhân vật Commendatore, từ trong vở opera “Don Giovanni” biến nó thành một nhân vật Nhật Bản, cao hai mét, có mang cây gươm bé bé, đưa vào bức tranh của họa sĩ Tomohiko Amada. Sau đó ông mang nhân vật này ra khỏi bức tranh, chỉ để biến hắn thành một người bạn tưởng tượng, imagery friend, thân thiện hơi kỳ khôi có vẻ trẻ nít như một thứ Casper Ghost. Khi không cần dùng Commendatore, Murakami cho ông ta biến mất. Có khi cho ông ta xuất hiện chỉ để xem trộm người kể chuyện (từ đầu đến cuối tôi không nhớ là đã thấy tên) làm tình với một người đàn bà có chồng. Commendatore, là một trong những nhân vật chính trong vở nhạc kịch Don Giovanni. Murakami khiến người đọc liên tưởng, Commendatore được dùng làm biểu tượng cho một nhân vật quan trọng nào đó có liên hệ trong chuyện người yêu của họa sĩ Tomohiko Amada đã tham gia ám sát một vị quan/tướng của Nazi. Thế rồi tôi ngạc nhiên và thất vọng thấy Murakami biến Commendatore thành một con ma tầm thường. Commendatore bảo người kể chuyện hãy giết ông ta để người kể chuyện có thể giải cứu cô học trò 13 tuổi mẫn cảm xinh đẹp của anh ta. Người kể chuyện đã vượt chặng đường hầm dài tăm tối suốt mấy ngày đêm lạnh lẽo đói khát với những trang suy nghĩ độc thoại lê thê (mà không ai có thể chứng minh đó là sự có thật, kể cả nhân vật người kể chuyện). Nếu ở những truyện trước đây các nhân vật siêu thực của Murakami luôn gợi cho người đọc một sự hư hư thật thật, thì ở Commendatore chúng ta thấy một sự hoang đường vô lý, một cách viết thiếu nét thận trọng cố hữu của Murakami. Cô bé được giải cứu cũng chẳng ở trong tình trạng nguy hiểm, cô bị nhốt trong nhà của đại gia Menshiki vì cô lẻn vào nhà ông ta để thỏa tính tò mò về nhân vật này. Murakami đã cố gắng xây dựng một con dao mổ trâu để giết một con ruồi, và đó là điều làm tôi hơi thất vọng.

Tuy nhiên, sách đủ hấp dẫn để tôi đọc liên tiếp mấy ngày liền. Điều gì đã khiến người đọc, đọc tiếp? Vì quyển sách được viết theo cách viết “plot and structure” tác giả mở ra một số điều bí mật cần được tìm câu trả lời và người đọc tiếp tục đọc vì tò mò muốn biết diễn tiến sẽ ra sao?

Đọc xong một quyển sách của Murakami bao giờ tôi cũng có một cái gì đó tiếc tiếc trong lòng. Dường như mình không tìm thấy sự thỏa mãn hay rung cảm tận cùng trong trái tim. Và dường như mình không tìm được một bài học nào có thể biến mình thành một con người tốt đẹp hơn. Nghĩ thế rồi tôi lại tự bảo mình đâu có thể đòi hỏi quá nhiều ở một người viết tiểu thuyết, nhất là khi mình cũng chẳng phải bỏ ra ba mươi đô la để mua quyển sách kia. Nếu quyển sách có thể làm bạn quên thực tại là hôm kia hay hôm nay bạn phải nấu cơm rửa chén lau nhà hay xúc tuyết, thì đó cũng là một thành công đáng kể của một nhà nghệ sĩ vậy.

Mới nhất của Haruki Murakami. “Killing Commendatore.”

Quyển sách có 64 chương, gần 700 trang. Tôi chấm dứt chương 21, trang 238, tối hôm qua.

Tôi đọc quyển này vì tôi mượn ở thư viện được ngay khi nó mới được mua về. Có vẻ như chẳng ai tranh giành với tôi cả. Bạn có biết là tôi đứng hàng thứ 123 khi chờ quyển sách nói về ông Trâm? Và tôi đứng gần thứ 699 khi chờ cuốn phim Ocean 8! Tôi thường nói là tôi không mê truyện của Murakami. Tuy nhiên ông là tác giả mà tôi đọc nhiều sách nhất. Tôi đọc sách của ông vì tôi thấy nhiều người (ở VN) đọc, để khi các bạn ở VN trò chuyện về một quyển sách nổi tiếng nào đó, tôi biết các bạn đang nói gì. Đọc, là một cách để liên hệ với người khác, để mình không cảm thấy luôn luôn là người ngoại cuộc.

Trước khi đọc quyển này, tôi chẳng đọc bài review nào cả. Tôi có cảm giác may mắn lần này, vì đọc một quyển sách mà không bị ảnh hưởng bởi sự yêu ghét quyển sách của người khác. Dù tôi vẫn bị người khác ảnh hưởng với thành kiến về tác giả.

Đây là một quyển sách thú vị, như nhiều tác phẩm khác của Haruki Murakami: 1Q84, The Wind-Up Bird Chronicle. Tôi thích Norwegian Wood hơn những quyển sau. Tôi vẫn nghĩ sách ông sẽ thú vị hơn nếu ông cắt bỏ bớt chừng phân nửa hay 1/3 tác phẩm những lúc ông sa đà kéo dài chi tiết không quan trọng. Nếu một tác giả mới có quyển sách đầu tay, liệu tác giả này có thể rề rà những chuyện không đâu để kéo dài quyển sách cho thật nặng ký, theo nghĩa đen?

Điểm hay của quyển sách là ông đọc nhiều, biên khảo nhiều, biến tài liệu biên khảo thành truyện rất tự nhiên nhuần nhuyễn. Ông kết hợp hiểu biết về hội họa (vẽ chân dung) và nhạc (opera) để tạo nên nhân vật. Tôi vẫn thích cách ông cấu tạo nhân vật. Đối thoại giữa các nhân vật cũng rất lý thú. Tôi nghĩ nếu được ngồi nghe các nhân vật của ông nói chuyện với nhau sẽ thấy thú vị và hiểu biết nhiều thêm.

Những điểm tôi không thích trong quyển sách này là ông lập lại nhiều điểm ở những quyển sách trước. Thí dụ như nhân vật của ông thường hay chui xuống lỗ, xuống hang, xuống giếng trong bóng tối. Càng ngày cách viết về tình dục của ông càng sống sượng và vô ích. Tình dục của ông như chỉ để dụ dỗ những cậu bé mới lớn, nó không được dùng để phát triển hay khai mở tình huống, cũng không dùng để nói lên những thắc mắc hay bệnh hoạn của nội tâm. Nhân vật của ông dửng dưng ngủ với hai người đàn bà có chồng, nói chuyện khêu gợi dục tình bằng điện thoại (phone sex), một cách… lãng nhách. Ông tỉ mỉ xé sợi tóc làm tám, cách ăn mặc của nhân vật, thậm chí đến cách mở tủ lạnh lấy nước uống cũng chiếm gần một đoạn văn.

Ở ngay mấy chương đầu của quyển sách, ông giải thích chữ Commendatore là Knight Commander có nghĩa là đội trưởng của đội hiệp sĩ. Đây là điển tích lấy từ vở nhạc kịch opera (Ý) Don Giovanni; hay còn gọi là Don Juan theo tiếng Spanish. Don Giovanni chuyên môn dụ dỗ đàn bà con gái làm hư danh tiếng của phụ nữ. “Commendatore” là cha của Donna Anna (một trong những người con gái rơi vào tay của kẻ thích dụ dỗ) thách đấu gươm tay đôi với Don Giovanni, và bị chàng trẻ tuổi đâm chết.

Sau 21 chương, 1/3 quyển sách, tôi vẫn không biết tên người kể truyện, một người họa sĩ chuyên vẽ chân dung và có biệt tài nắm bắt được nội tâm của người được vẽ rồi đưa vào bức họa. Anh ta khám phá ra bức họa “Killing Commendatore” được phóng tác thành người Nhật do một họa sĩ khác vẽ lại và đem dấu trong trần nhà anh họa sĩ thuê. Anh họa sĩ nhận lời vẽ chân dung cho một anh nhà giàu láng giềng tên Menshiki (có nghĩa là sự thiếu vắng màu sắc như trong một bức tranh vẽ bằng mực đen của Nhật). Cùng với Menshiki anh họa sĩ khám phá ra một cái hầm đá sâu 9 feet (khoảng 3 mét) trong hầm đá chỉ có một cái chuông và không có người, tuy nhiên ban đêm cứ vào khoảng 1 giờ rưỡi cho đến hơn 2 giờ khuya có người rung chuông. Ở cuối chương 21 cái chuông dưới hầm đá được đưa vào phòng vẽ của anh họa sĩ, và người rung chuông biến hình thành nhân vật Commendatore trong bức họa.

Murakami vẫn còn hấp dẫn được người đọc (là tôi) với những câu chuyện li kỳ quái gở siêu thực của ông. Trong những ngày mưa gió tôi quấn mền đọc quyển sách này. Còn hai ngày nữa tôi sẽ phải trả quyển sách. Bạn nghĩ tôi có nên đọc tiếp không?

 

Tuần cuối tháng 10 đưa người bạn đến nơi này, cây phong vẫn còn xanh. Tuần đầu tháng 11 tôi trở lại, cây phong chín đỏ. Cũng như hương mùa thu, tôi không thể nắm bắt được ánh nắng mùa thu vào trong tấm ảnh. Ước gì bạn có thể cùng tôi đứng dưới cây phong vàng hay phong đỏ khi chung quanh nắng lên rực rỡ. Tôi nghĩ bạn sẽ giống như tôi, có cảm giác thật khó tả khi ánh sáng chung quanh mình dịu hẳn đi với một màu vàng nhạt hay hồng nhạt. Tôi tưởng chừng tôi đang bước vào trong một giấc mơ đẹp.

Đã lâu tôi không đi rừng, ít ra cũng phải hai tháng, hay hơn. Tuần trước, đi rừng trở lại, đến đỉnh đồi ở Watchung Reservation nhìn qua rặng đồi dọc theo đường cao tốc 78. Thu sắp tàn. Từ chỗ tôi đứng có thể nhìn thấy đường nối liền quận này sang quận khác. Ở khoảng giữa tấm ảnh, là nơi khai thác mỏ đá (quarry). Họ (những người khai thác đá) làm hỏng vẻ đẹp của núi rừng.

Tôi muốn đăng ảnh này từ lâu, nhưng không tìm thấy tài liệu gì về bức tượng đồng điêu khắc này. Tôi định trở lại Duke Farms hỏi ban quản lý nhưng không biết bao giờ có thể đi, chần chừ là mùa đông đến ngay trước mắt. Đây là bức tượng đồng có chàng trai trẻ đang thuần một con ngựa. Dưới chân chàng và con ngựa là một cô gái. Trong ảnh là một cô gái khác đứng sau lưng chàng trai. Như một số tượng điêu khắc Hy Lạp, chàng trai không mặc áo quần. Con ngựa không có cánh nên tôi không biết có phải đây là điển tích Pegasus và Perseus đi giải cứu Andromeda hay không.

Hôm nay phá lệ đăng ba tấm ảnh thay vì mỗi ngày một tấm. Một phần vì không vừa ý ảnh tôi chụp. Một phần vì lá đã rụng hết rồi. Một phần là vì hết mùa lá đẹp. Mưa liên tiếp mấy ngày, sân nhà tôi lá rụng đầy, gom lại thành một đống thật cao và dài suốt chiều rộng của sân trước nhà.

Mời các bạn cùng với tôi thưởng thức bài hát Autumn Leaves qua giọng hát của văn hào giải Nobel 2017, Bob Dylan.

The falling leaves
Drift by the window
The autumn leaves
Of red and gold

Những chiếc lá rơi
Nhẹ lướt bên cửa sổ
Lá mùa thu
Màu đỏ và vàng  

I see your lips
The summer kisses
The sunburned hands
I used to hold

Tôi nhìn đôi môi em
Thấy những nụ hôn nồng cháy của mùa hè
Đôi bàn tay rám nắng
Tôi từng nâng niu.

Tôi bị mất internet, chưa rõ nguyên do. Có thể hôm qua gió mạnh suốt ngày nên đường dây cáp bị đứt đoạn ở đâu đó. Phải chờ đến thứ Hai mới có thợ đến. Và không biết bao lâu sẽ sửa được. Hiện giờ tôi dùng hotspot của phone rất chậm nên không thể trả lời comment.

Tấm ảnh này, tôi chụp vì nhớ đến một đoạn văn mở đầu trong Rừng Na Uy của Haruki Murakami. Nhân vật kể lại câu chuyện, chàng và nàng đi trên đồng cỏ. Trời cao và xanh biêng biếc khiến nhân vật có cảm giác buốt nhức như bị hút vào đáy sâu của trời. Không! Tôi không có cảm giác buốt nhức ấy nhưng cứ mỗi lần gặp một meadow, và trên đồng cỏ là thiên thanh cao vọi, tôi lại nhớ đến mối tình trong đoạn văn ấy.

Tôi hiện có trong tay quyển sách mới nhất của Murakami, mượn từ thư viện nhưng nó dày quá tôi đọc không nổi. Nay bị mất internet, có lẽ là dịp để tôi thử đọc quyển này. Tôi hứa sẽ đọc ít nhất hai chục trang đầu, nếu không thích sẽ đọc hai chục trang cuối, và nếu vẫn không thích sẽ đọc hai chục trang bất kỳ.

Tôi sẽ rất nhớ các bạn, và hẹn gặp lại các bạn khi đường internet nối lại.