Category: Tùy Bút

Hôm trước tôi đăng ảnh của bậc thang có bảng hướng dẫn bằng tiếng Nhật tôi không hiểu nói gì, may nhờ có một bạn trẻ (Lập Đông) giải thích dùm. Theo lời của Lập Đông thì có nhiều loại hàng rào làm bằng tre:

“Riêng về hàng rào thôi đã có đến 7 kiểu khác nhau từ chất liệu, kiểu dáng, độ cao thấp. Ngoại trừ kinkakujigaki còn có sukashigaki (透垣), roji (露地), yotsumegaki (四目垣), tateko (竪子), oshibuchi (押縁), tamabuchi (玉縁)… Những kiểu dáng hàng rào đó cũng là lối kiến trúc đặc trưng thường thấy ở các khu vườn và đền ở Nhật.”

Bậc thang (kèm theo ảnh hôm trước) dẫn lên phía trên là tấm ảnh dưới đây.

Đèn lồng này ở gần một quán trà và bánh ngọt ở bên ngoài khuôn viên Kim Các Tự. Trời hôm ấy mát mẻ, dễ chịu. Chỗ nào cũng đầy du khách.

“Chữ ở trên bảng là Hakuja no tsuka. Tsuka là cái ụ, cái ô đất (hay mô đất, gò đất). Hakuja là con rắn màu trắng. Rắn màu trắng là loài hiếm thấy nên nó được cho là mang lại điềm lành. Con rắn đó phục vụ với tư cách là linh vật của thần Benzaiten (弁財天). Chỗ hakuja no tsuka này được biết đến như một power spot (nơi có thể ban phúc lành theo lời cầu nguyện cho người). Ở ngay chỗ ba hòn đá ấy có cái hộp. Nghe bảo nếu đứng từ xa tầm 2m mà ném đồng xu 5 yên rơi vào được cái hộp đó thì rắn Hakuja sẽ mang điều ước nguyện đến thần Benzaiten. Thần phù hộ chuyện gia đạo và vận khí con người. Đi sâu vào bên trong sẽ thấy cái tháp bằng đá. Nhìn từ trên xuống nó khá giống một con rắn (Hakuja no tsuka) nhưng thật ra nó là cái tháp 5 tầng (五輪の塔). Cái tháp đó chính là một ngôi mộ theo tư tưởng Phật giáo. Trên trang web chính của Kinkakuji những hòn đá tạo nên ngôi tháp đó tùy theo hình dáng mà mang những tầng ý nghĩa riêng.”

“四角の石は「地」 Viên đá hình chữ nhật mang ý nghĩa là đất.”

“丸い石は「水」 Viên đá hình tròn là nước.”

“三角の石は「火」 viên đá hình tam giác là lửa.”

“半月の石は「風」 viên hình bán nguyệt là gió.”

“１番上の小さな玉は「空」 viên trên cùng là bầu trời.”

Tất cả phần giải thích bên trên là của Lập Đông.

Thêm vào nỗi ấm ức của tôi vì không được xem bên trong Kim Các Tự còn là cái cảm giác mình là người mù chữ. Giá mà có thể đọc được những tấm bảng giải thích bên cạnh những trưng bày thì mình hiểu biết nhiều hơn và tăng thêm phần thích thú của việc thưởng ngoạn cảnh chùa. Giá mà có những tấm bảng giải thích bằng Anh ngữ đặt gần đó một cách kín đáo thì du khách sẽ cám ơn nhiều. Theo những tìm hiểu, biên khảo tôi chuẩn bị trước khi đi thì khu vườn bao bọc Kim Các Tự, có hai phần, phần trên và phần dưới, hay phần cao và phần thấp. Một trong hai phần này, hình như là phần trên trước kia là nghĩa trang, nên không khí rất trang nghiêm. Tôi không hiểu tấm ảnh phía trên chụp một khoảng xi măng hình chữ nhật lớn trên có ba tượng đá nhỏ và cái ô bằng kim loại nghĩa là gì. Hai cái bảng kế bên có lẽ là giải thích những thắc mắc của tôi. Phải chăng đây là biểu tượng nhắc nhở du khách nơi đây là nghĩa trang, nơi yên nghĩ ngàn thu của những người thiên cổ, du khách nên cẩn trọng nghiêm trang?

Nếu đi chơi xa, du lịch ở nước ngoài, bạn chọn xem những gì? Danh lam thắng cảnh được nhiều người biết đến, nói ra ai cũng biết, cũng bảo rằng ồ chỗ ấy tôi đã đến rồi, cách đây một năm hay hằng mấy chục năm. Hay bạn sẽ chọn một nơi ít người biết đến nhưng bạn biết nhờ vào một lý do nào đó? Bạn tìm đến một nơi chốn để nhớ lại kỷ niệm cũ hay để tạo ra một kỷ niệm mới cho mai sau? Đi chơi với tôi bao giờ cũng là cuộc tìm kiếm một câu chuyện để mang về, để kể.

Tôi suy nghĩ nhiều và đã muốn gạt Kim Các Tự ra khỏi danh sách những thứ tôi muốn xem ở Nhật. Tôi đến Kyoto lần đầu và không biết chừng có thể là lần cuối. Có ai biết được tương lai? Và vì thế tôi đắn đo mãi. Một trong những điều làm tôi đắn đo là tôi sợ mình thất vọng với những kỳ vọng của chính mình.

Tôi thích văn chương và cổ tích hơn lịch sử dù vẫn biết những lãnh vực này liên hệ với nhau và bổ sung cho nhau. Tôi nhiều lần nhìn ảnh ngôi chùa vàng rồi tự hỏi mình có được vào xem bên trong không? Hầu hết ảnh trên mạng không có ảnh bên trong. Du khách chỉ có thể đứng xa mà ngó, thậm chí không được đặt chân lên thềm hay tam cấp của ngôi chùa vàng. Cuối cùng tôi cũng đến ngôi chùa vàng nổi tiếng này. Một trong những lý do tôi đến xem là không muốn về sau này bị có người hỏi. “Ủa, ở Kyoto chín ngày mà không đến ngôi chùa vàng à. Vậy thì đi Kyoto làm cái gì.”

Dù đã đoán biết được những gì mình có thể được xem và không được xem, tôi không hẳn là thất vọng nhưng có đôi chút ngỡ ngàng. Thứ nhất, đông người quá. Tôi biết là đông người nhưng không biết đông đến mức như vậy. Xe buýt chở học sinh, mỗi chuyến mấy chục hay cả trăm học sinh, và hằng mấy chuyến. Xe buýt chở đầy nhóc du khách từ nơi xa đến. Người địa phương đến tham quan. Phải công nhận là người Nhật tổ chức du lịch thật giỏi. Đông người đến thế mà nhà vệ sinh vẫn sạch sẽ không đến độ quá tải. Không thấy rác xả bừa bãi. Tuy đông người nhưng vẫn giữ được vẻ trang nghiêm. Tôi thấy mình bất công quá đáng và có chút gì bất bình thường khi có đôi chút bất mãn là nhiều du khách chụp ảnh chùa, selfie, rồi đứng chiếm chỗ đó rất lâu, không còn ngắm chùa nữa mà chỉ ngắm nhan sắc mình trong cái máy ảnh hay phone. Họ không có ý thức là nên chừa chỗ cho người đứng sau chờ phiên mình được ngắm chùa và chụp ảnh. Du khách cũng được, hay bị, lùa đi xem cảnh theo một chiều, một hướng để tránh hỗn loạn và va chạm với nhau. Cằn nhằn chuyện này đúng là vô lý, chẳng lẽ mình đi xem mà người khác không được xem à?

Kim Các Tự bị đốt cháy năm 1950 chắc chắn phải là một chấn động to lớn. Nhật Bản vừa trải qua chiến tranh thế giới thứ nhì nên vẫn còn khó khăn. Ngôi chùa vàng là nguồn tự hào văn hóa và cũng là nguồn thu lợi khá lớn. Vào thế kỷ thứ 14, chùa vàng là một kiến trúc lừng lẫy. Trong khi đa số lâu đài và biệt thự chỉ có một tầng hay hai tầng, chùa vàng có ba tầng. Mỗi tầng được xây theo một lối kiến trúc riêng và mỗi tầng đều có tên gọi riêng dành cho nó. Trong quyển Kim Các Tự của Yukio Mishima, cách phiên âm tên riêng của mỗi tầng hơi khác cách phiên âm ở Wikipedia. Mishima có kể sơ qua có những gì quí giá trong chùa. Tầng một có pho tượng bằng gỗ của Yoshimitsu, người sáng lập ra ngôi chùa. Năm 1950 tượng bị cháy theo chùa nhưng về sau tượng cũng được tạc lại. Trong một tấm ảnh của Wikipedia nhìn từ rất xa cho thấy có tượng phật Di Đà bên cạnh tượng Yoshimitsu. Xá lợi của Phật chắc là không thể được tái tạo sau trận cháy.

https://en.wikipedia.org/wiki/Kinkaku-ji#/media/File:Kinkaku-ji_03.jpg

Tầng thứ hai Choondo được xây cất theo kiểu nhà của giới hiệp sĩ cao cấp, thuộc hàng quí tộc, bên trong có tượng Quan Âm. Vách tường của tầng hai và tầng ba bên trong được giát vàng, nhưng vào năm 1950 đa số lớp vàng này đã bị thất thoát, hư hại, hầu như không còn gì. Mãi về sau, 1987, lớp vàng bên ngoài được thay thế và làm cho dầy hơn gấp năm lần. Brochure của ngôi chùa vàng có tấm ảnh tường vàng phản chiếu trên nền nhà trong như tấm gương của tầng ba. Theo Mishima trên trần có nhiều tranh ảnh vẽ thiên thần đang sử dụng nhạc cụ như đàn sáo, chẳng hiểu những tranh ảnh này có được tái tạo hay không. Tầng thứ ba, Kukyocho, được xây cất theo kiến trúc Thiền chẳng hạn như cửa sổ có hình vòng cung. Thật ra vì mình không thuộc giới kiến trúc nên khó mà tưởng tượng kiến trúc Thiền ra làm sao. Mà lại không thể vào tận nơi để xem cho biết. Tầng này dành riêng để tiếp khách quí nhất của gia chủ.

Tuy có chút không hài lòng vì không được xem tận mắt bên trong của ngôi chùa vàng, tôi cũng thấy không cho du khách vào bên trong xem là phải. Với số lượng du khách hằng ngày đến tham quan, nếu để du khách vào bên trong chắc ngôi chùa sẽ bị hư hại nặng. Chỉ cần va chạm, cọ quẹt là lớp vàng mỏng 0.5 micrometer sẽ bị cào xước và mất đi cả số lượng lẫn chất lượng. Giá mà người ta chụp ảnh bên trong của ngôi chùa làm thành poster để bên ngoài cho du khách xem thì cũng phục vụ lòng hiếu kỳ của du khách đến từ khắp nơi trên thế giới. Nhưng mà có lẽ người ta lại sợ làm thế thì bọn trộm cắp lừng danh trên thế giới sẽ âm mưu cướp tài sản của chùa. Thêm vào một chút không vừa ý là bị cấm chụp ảnh ở những nơi vô tội vạ nhất. Vì sao không được chụp ảnh tượng thần, tượng Phật? Vì như thế là bất kính? Làm phai màu? Sợ bị trộm? Hay để bán ảnh bưu thiếp và sách in ảnh tượng trong chùa? Nhiều khi tôi không cần phải chụp ảnh tượng Phật tượng Bồ Tát, tôi chỉ cần chụp một cái bảng giải thích bằng tiếng Anh để khi về nhà xem lại tôi biết là tôi đã xem những gì.

Tiền lệ phí không cao, chừng bốn hay năm đô la thôi, không phải để xem chùa, mà là ngắm vườn chung quanh. Phải nói là khu vườn tuyệt đẹp.

trong quyển “The Temple of the Golden Pavilion.” Những đoạn văn này là lời của Kashiwagi nói với Mizoguchi, nhân vật chính trong truyện. Kashiwagi là bạn học của Mizoguchi. Anh ta bị chứng bệnh hai bàn chân teo lại và bẻ quặp vào bên trong, club feet, khôn lỏi, thường dụ ái tình của phụ nữ bằng cách khiến cho người ta thương hại đôi bàn chân què quặt của anh ta.

Well, beauty – beauty that you love so much – is an illusion of the remaining part, the excessive part, which has been consigned to knowledge.  It is an illusion of the “other way to bear life” which you mentioned.  One could say that in fact there is no such thing as beauty.  What makes the illusion so strong, what imparts it with such a power of reality, is precisely knowledge.  From the point of view of knowledge, beauty is never a consolation.  It may be a woman, it may be one’s wife. but it’s never a consolation.  Yet from the marriage between this beautiful thing which is never a consolation, on the other hand, and knowledge, on the other, something is born.  It is as evanescent as a bubble and utterly hopeless.  Yet something is born.  That something is what people call art.”

“Beauty. . .”  I said and broke off in a fit of stuttering.  It was a limitless thought.  The suspicion had just crossed my mind that it might be my very conception of beauty that had given birth to my stuttering.  “Beauty, beautiful things,” I continued, “those are now my most deadly enemies.”

“Beauty is your most deadly enemy?” said Kashiwagi, opening his eyes wide.  Then the usual philosophical, exhilirated look returned to his flushed face.  “What a change to hear that from you!  I really must re-focus the lenses of my understanding.”

Với ba đoạn văn trên ông Mishima đã cho nhân vật chuyển hướng từ sự tôn thờ cái đẹp đến căm thù cái đẹp và từ đây dần dần đưa đến ước muốn đốt ngôi chùa vàng.

Bạn có thể chọn một tấm ảnh Kim Các Tự trong vô số ảnh Kim Các Tự trên internet. Tuy vậy tôi chọn tấm ảnh này trong cả chục tấm ảnh Kim Các Tự tôi chụp dù nó cũng chẳng có gì đẹp hơn. Tấm nào tôi chụp cũng xoàng xoàng như nhau cả. Tôi chọn ảnh này vì nó là của tôi và cũng vì ngoài ngôi chùa giát vàng, Kim Các Tự, tôi có thể nhìn thấy vài hòn đảo nhỏ trong hồ bao quanh ngôi chùa vàng. Hồ này có tên là Kyoko, tượng trưng cho biển cả. Ở góc trái là hai hòn đá to không có cây tùng mọc lên trên như những đảo kia. Đây cũng là một khái niệm vườn Thiền của người Nhật.

Những đoạn văn bên trên là của Yukio Mishima, trích trong quyển “The Temple of the Golden Pavilion.” Ivan Morris dịch sang tiếng Anh. Bạn nào muốn đọc bản tiếng Việt thì dùng google sẽ thấy Kim Các Tự ở VN thư quán. Đây là những đoạn cuối của chương Tám.

Tôi bắt đầu đọc quyển này chẳng biết bao giờ, có lẽ một hay hai năm về trước, khi tôi thầm mơ một chuyến đi chơi ở Nhật nhưng đọc mãi chẳng xong. Nghe tên quyển sách thì từ lâu rồi, nhưng bạn biết mà, sách kinh điển thì mình chỉ nghe tên nhiều lần và có cảm tưởng như quen biết với nó, như đã đọc nó rồi. Suốt mấy ngày nay tôi ôm quyển sách đọc cho đến trang cuối đầy những vệt màu tô lên quyển sách cũng như gấp kiểu tai chó ở những trang tôi nghĩ là quan trọng tôi có thể dùng để trích dẫn hay dịch. Ai cũng biết Kim Các Tự bị một nhà sư trẻ, 22 tuổi, thiêu rụi từ năm 1950. Và Mishima đã mang chi tiết này một cách khá trung thực vào quyển tiểu thuyết nói trên. Yukio Mishima bắt đầu câu chuyện khi nhân vật Mizoguchi, còn là một cậu bé nhà quê, mang tật nói lắp cho đến khi chàng ta đốt ngôi chùa cổ nổi tiếng bậc nhất nhì thời bấy giờ. Tên thật của người đốt chùa vàng là Hayashi Yoken, nhưng người ta cố tránh không nhắc đến tên nhân vật vì sợ biến hắn thành nhân vật nổi tiếng. Mẹ của Hayashi Yoken đã lao người vào xe lửa để tự tử sau khi anh ta đốt chùa. Ngôi chùa được xây dựng lại theo nguyên mẩu của ngôi chùa trước khi bị phóng hỏa. Sáu năm sau khi thiêu rụi ngôi chùa, Yoken cũng lìa đời vì chứng bệnh lao phổi. Yoken cũng bị tù giam nhưng án được giảm nhẹ đi vì anh ta mang bệnh tâm thần. Yoken ra khỏi tù năm năm sau (1955) vừa lúc cuộc tái kiến thiết ngôi chùa vàng hoàn tất.

Đoạn văn trích dẫn nói trên là một trong những đoạn Mishima suy nghĩ và tự tranh luận về “Cái Đẹp,” “Kiến thức,” và “Thiền.” Ông có nhiều đoạn suy nghĩ mà tôi không hiểu thấu tư tưởng của ông cũng như không đủ ngữ vựng để truyền đạt cái tôi hiểu. Nhân vật chính Mizoguchi của Mishima trong ngôi chùa vàng mang đầy ám ảnh về “Cái Đẹp” và sự mong muốn phải phá hủy cái đẹp này. Tôn thờ cái đẹp và phá hủy cái đẹp tôi gặp nhiều lần trong văn học và phim ảnh Nhật. Chắc không thể chỉ viết một vài câu rồi thôi.

Tâm lý của nhân vật Mizoguchi của Mishima không đơn giản. Không đơn thuần chỉ là một gã điên đi đốt nhà. Mishima đặt nghi vấn về đức hạnh của những vị bề trên của chùa, Thiền và Phật Giáo. Có thể nào Mizoguchi đốt chùa vì chống đối quyền lực của đấng bề trên, vì sự bất tuân phục vào hạnh kiểm của những đấng đại diện cho quyền năng trong tôn giáo?

Ngay từ những năm 1950, Kim Các Tự đã là một nơi thập phương bá tánh tề tựu để thưởng ngoạn vẻ đẹp của ngôi chùa và khu vườn bao quanh. Nếu bạn tận mắt chứng kiến số lượng du khách trong một buổi sáng tôi đến xem chùa, bạn sẽ không khỏi cái ấn tượng là tiền vô chùa như nước. Đọc Mishima xong tôi không khỏi tự hỏi, lợi tức của ngôi chùa vàng là bao nhiêu, ai quản lý nguồn lợi này, nguồn lợi được phân chia như thế nào, bao nhiêu được dùng để nuôi dưỡng tăng sĩ.

Tôi (Bà Tám) chỉ nghe kể lại câu chuyện này, và người kể lại câu chuyện (tạm gọi là Cô Chủ Nhà) cho tôi nghe đã nghe kể từ một người trong cuộc.

Và sau đây là câu chuyện tôi (Bà Tám) nghe kể lại qua lời kể của (Cô Chủ Nhà).

Ông Thầu Khoán xây căn nhà cho tôi là người hiền lành, chăm chỉ, và cẩn thận. Trong lúc ông trông coi cho thợ xây nhà, ông có trò chuyện với tôi chút ít. Tôi không quá tò mò, chỉ hỏi sương sương gọi là trò chuyện. Tôi ngạc nhiên khi biết ông ăn chay trường.

“Anh làm nghề thầu xây cất này đã lâu chưa?”

“Cũng không lâu lắm, chỉ sau thập niên 80.”

“Vậy à? Trước kia anh làm nghề gì?”

“Tôi làm nghề đóng ghe, đi ghe, buôn bán trên sông.”

“Anh ăn chay trường đã lâu chưa? Và tại sao, phát nguyện gì mà ăn chay trường?”

Ông Thầu Khoán trầm ngâm một hồi lâu mới nói tiếp. Chuyện xảy ra khá đau lòng. Đối với tôi đó là một cơn chấn động khủng khiếp.

Tôi ở một vùng có tên là Rừng Đước Mênh Mông. Sinh ra lớn lên ở vùng này, tôi biết từng ngõ ngách của rừng. Người lạ lọt vào rừng này bảo đảm không biết đường ra, mà nếu người nào cố tình lẫn trốn trong rừng thì cũng chẳng ai có thể tìm ra, ngoại trừ dân thổ địa, như tôi.

Khi người ta bắt đầu vượt biển đi tìm cuộc sống mới, có người rủ tôi đóng ghe, và dẫn đường. Tôi rước người dấu vào trong Rừng Đước Mênh Mông, và dẫn người ra ghe lớn đậu ngoài khơi xa. Thật ra những cuộc tổ chức vượt biển này đều có ăn chịu với các Anh Hai. Vì tôi là người sinh ra lớn lên trong vùng nên quen biết với khá nhiều Anh Hai. Tôi đưa người đi trót lọt một vài lần nên rất được tin cậy. Tôi cũng chuẩn bị một chuyến thật chu đáo, coi như là chuyến cuối cùng vì tôi cũng sẽ đi theo đoàn người đến một vùng đất mới để sinh sống.

Một hôm tôi nhận được cuộc gọi đưa người đi ra địa điểm. Chuẩn bị đâu đó đã xong chỉ chờ đến giờ thì Anh Hai gọi tôi ra một bên bảo nhỏ.

“Chuyến này làm gì thì làm, nhưng chú mày không được đi theo tàu. Nhớ nghe chưa. Không được đi theo.”

Trong giọng nói của Anh Hai có một sức nặng đầy đe dọa, đến độ tôi không dám cãi lời. Đêm ấy nghe nói người ta quýnh quíu tìm kiếm tôi năm lần bảy lượt rồi thế vào một người tài công khác. Còn tôi thì bỏ trốn, không hề xuất đầu lộ diện.

Về sau tôi được biết chuyến vượt biển đêm ấy không ai sống sót. Bao nhiêu người, tôi không nhớ chính xác, hơn một trăm hay mấy trăm. Tất cả mọi người trên ghe bị đưa đến một nơi nào đó trên biển và bị xả súng giết hết.

Tôi trốn lên Sài Gòn, và từ đó ăn chay trường.

Người ta nói ấn tượng đầu tiên rất quan trọng. Đi tìm việc làm, ai cũng muốn chủ nhân tương lai có ấn tượng tốt về mình. Cái ấn tượng đầu tiên có thể khiến người ta yêu nhau rồi kết hôn với nhau. Rất khó mà thay đổi ấn tượng đầu tiên thành hình trong chúng ta, tốt hay xấu.

Ấn tượng đầu tiên của tôi với nước Nhật là họ giàu quá. Ngấm ngầm, như dòng nước chảy sâu dưới đáy, có thể họ giàu hơn nước Mỹ. Thú thật là tôi không phải là người có kinh nghiệm du lịch toàn thế giới. Tôi sống ở Mỹ khá lâu, dài hơn thời gian tôi sinh ra và lớn lên ở VN. Tôi ở giáp ranh với NY, đi dạo chơi ở những nơi phồn hoa đô hội khá thường xuyên, tức là cũng không phải Tư Ếch hay Hai Lúa đi Sài Gòn. Tuy nhiên, tuần đầu tiên ở Nhật tôi có cảm giác mình là một chị nhà quê lên phố.

Từ Tokyo đi Kyoto, tôi chọn cách đi bằng xe buýt. Đa số người ta chọn xe điện tốc hành, bullet train, chạy nhanh như đạn bắn. Nhanh như tên bắn, xưa rồi lỗi thời rồi. Loại xe buýt tôi đi, Willer Express, to lớn, ngồi khá thoải mái. Trên xe có thông báo bằng tiếng Anh, nói qua loa phát thanh trên xe và nhìn qua màn ảnh computer. Đi lâu hơn, xe điện tốc hành đi hơn hai tiếng đồng hồ còn xe buýt đi tám tiếng. Giá xe điện vài trăm đô la (130/chuyến). Đi xe buýt vừa đi vừa về mỗi người chỉ độ chín mươi đồng US. Mình về hưu rồi, thì giờ có thừa mà. Ngồi máy bay từ Mỹ qua Đài Bắc mỗi lần đi VN, mười mấy tiếng đồng hồ được, thì ngồi thêm mấy tiếng nữa đâu có khó khăn gì.

Tám tiếng đồng hồ, được chia thành hai “ca.” Cứ khoảng hai tiếng người ta ngừng ở một trạm nghỉ ngơi cho hành khách “xả nước cứu thân.” Và nghỉ hai lần thì đổi tài xế. Tài xế của cả hai chuyến đi và về tôi gặp, lái xe rất đằm, họ nói tiếng Anh khá ít, nhưng đưa người đến nơi đến chốn an toàn. Hành lý không thất lạc. Giá mà mình biết tiếng Nhật có lẽ chuyến đi sẽ thêm phần thú vị.

Và trên những chuyến xe buýt này tôi có ấn tượng người Nhật nói chung chung rất giàu. Không phô trương, sôi nổi, đình đám, trên thế giới như Mỹ (và Trung quốc) nhưng người dân bình thường của họ được hưởng nhiều phúc lợi của xã hội.

Trạm dừng chân nghỉ ngơi của xe buýt của chuyến đi từ Tokyo đến Kyoto và chuyến về ngược lại, là bốn cái shopping malls khá sang trọng. Ở nơi đây bạn có thể mua hầu như đủ thứ loại quà, khá đắt tiền. Những người bán hàng có thể nói tiếng Anh đủ lưu loát để giao tiếp và tính toán tiền nong. Họ luôn luôn bặt thiệp và lễ độ.

Ấn tượng tốt đầu tiên của tôi bắt nguồn từ hệ thống vệ sinh công cộng ở những trạm dừng chân này. Tôi đã từng đi qua nhiều trạm dừng chân nghỉ ngơi ở Mỹ (rest area, rest stop), khá sạch sẽ, và kiến trúc khá đẹp, nhưng những trạm dừng chân trên đường từ Tokyo đến Kyoto mà tôi nhìn thấy thì thật là quá đẹp, rất sạch, phải nói là rất sang trọng. Khu vực vệ sinh dành cho phụ nữ có cả mấy dãy phòng san sát nhau. Nhiều phòng có ghế dành cho trẻ em ngồi được ràng lại bằng rào ngăn an toàn, khi người đàn bà cần phải bế con vào chung với họ. Mỗi toilet đều có trang bị nước ấm, bidet, rất hiện đại. Bên ngoài phòng vệ sinh, có chỗ cho người ta trang điểm, đèn sáng ấm cúng, mỹ thuật, có tranh ảnh, và chưng hoa tươi.

Ở phòng vệ sinh nữ của Bryant Park New York tôi thấy có chưng hoa tươi, nhưng rất ít phòng vệ sinh nếu chừng chục người phụ nữ cần dùng phòng vệ sinh chắc là phải sắp hàng dài ra đến đường phố. Còn số phòng ở các trạm dừng chân trên đường Tokyo-Kyoto rất nhiều, đến độ tôi trong lúc vội vàng và đang ngơ ngẩn với mức độ sáng loáng sang trọng của những dãy phòng vệ sinh tăm tắp, đã đi lạc, quành qua quanh lại mới tìm được lối ra. Vậy mà không có sẵn máy ảnh để chụp vài tấm, thật ra tôi cũng sợ mình để lộ gốc phèn hai lúa của mình nếu cái gì cũng rút máy ảnh ra chụp. Mà tôi là người đã từng đến San Francisco, Los Angeles, sống bên cạnh New York hằng bao nhiêu năm nay. So với mức độ sạch sẽ, tất cả phòng vệ sinh những nơi tôi đi qua ở Mỹ đều không thể sánh bằng.

Chỉ mới nói đến phòng vệ sinh dọc đường gió bụi mà đã dài thế này, còn hệ thống xa lộ Nhật và những thứ tôi nhìn thấy thì chắc để khi khác.

Chỉ làm thường dân của Nhật, đi chơi xa bằng xe buýt cũng đã được hưởng phúc lợi như thế này. Còn bao nhiêu thứ giàu ngầm của Nhật mình nghe nói nhưng chưa đến. Đại khái như những trạm xe lửa ở thôn quê dành cho một vài trẻ em cần phải đến trường.

Không biết người Nhật phải đóng thuế lợi tức bao nhiêu phần trăm lương bổng của họ để dân Nhật có thể sống sung túc như thế?