Category: Tùy Bút

Bạn nào thích có thể download vào computer để nghe. Vài ngày rồi tôi sẽ xóa hết mấy bản nhạc tại vì nó chiếm nhiều data quá. Đa số các bài này đã đăng từ trước, tôi chỉ lôi ra đăng lại. Ca từ trên mạng dễ tìm nên không đăng lên.

Tôi nghĩ sắp hết dịch rồi. Hôm nay trời có nắng, nhiệt độ lên đến 67 độ F. (19 độ C. nhiệt độ lý tưởng ở Đà Lạt) lúc giữa trưa. Hôm kia kìa số người chết ở NJ vì dịch bệnh xuống dưới 100. Nhưng hai hôm vừa qua ở mức trên dưới 150. Đi rừng thấy người ta ít đeo khẩu trang hơn, nhưng như vậy là thiếu cẩn thận.

Mời bạn nghe thêm một bài hát nữa. Tôi thích bài này vì nó giúp mình đối diện với cái chết một cách bớt sợ hãi hơn. Nếu một mai tôi có qua đời, không đòi hoa phủ đầy người chỉ muốn hành lý lên đường của mình nhẹ hơn. Traveling light qua giọng hát của ông Leonard Cohen.

Mời các bạn nghe mấy bản nhạc cũ. Mùa xuân thì đi lễ hội, hội chợ mua rau cỏ gia vị. Và đầu mùa hè thì nhìn đồng xanh. Hai bài hát này thật ra rất buồn. Người ta giải thích rằng bốn loại gia vị trong bài hát Scarborough Fair là dùng để trị bệnh dịch. Nhân vật trong bài hát này đòi người yêu mang về cho mình những món quà không thể thực hiện được. Còn bài Green Fields thì người tình đã đi xa để người ở lại chỉ còn đồng khô cỏ héo và con sông cạn nguồn.

Lời ca buồn nhưng giai điệu êm ả ngọt ngào. Kệ, nghe nhạc thôi đừng để ý lời ca.

Duel 

Both earth and sky are greennesses,
Greens that explode and expand:
Shoes flash like fish as I tread the seas
And hang like fish when I stand,
And happiness swims in the shadow of trees
As the light blade hangs from my hand.

Tác giả - Hagiwara Sakutaro

Đấu tay đôi 

Đất và trời đều màu xanh,
Các màu xanh nổ tung và tràn lan:
Đôi giày lấp loáng như cặp cá khi tôi bước đi trong biển
Và giống như cá bị treo khi tôi đứng yên,
Và hạnh phúc bơi tung tăng dưới bóng cây
Khi lưỡi dao treo lấp lóe trên tay tôi  

Trích trong tập thơ Face at the Bottom of the World and Other Poems của nhà thơ Kagiwara Sakutaro. Graeme Wilson dịch sang tiếng Anh và viết lời giới thiệu.

Theo lời dịch giả Graeme Wilson, hầu hết các phê bình gia nổi tiếng sau thời Minh Trị đều công nhận tài thơ lỗi lạc của Kagiwara Sakutaro, một trong những nhà thơ hạng nhất nếu không muốn nói ông là nhà thơ hạng nhất. Tuy vậy ông vẫn ít được biết tiếng vì thơ của ông u ám, như tỏa ra một thứ ánh sáng đen tối (to radiate black luminance).

Đây là một trong 17 quyển sách tôi mượn của thư viện từ ngày 14 tháng Ba đến nay. Đủ thời gian cho tôi đọc từ đầu đến cuối.

Xin đừng hỏi tôi tại sao nhà thơ viết trời có cùng màu xanh lá cây, hay có phải tại người dịch chế biến sai. Tôi không biết, nhà thơ khi làm thơ thì nhà thơ là ông trời (hay bà trời) trong cõi thơ của nhà thơ, muốn nói gì cũng được.

Một trong những điểm lợi nhỏ của thời đại dịch Covid-19 là đường phố vắng xe cộ vì ai cũng buộc phải ở nhà. Sáng đi rừng, đường vắng vì ít người đi làm. Chiều về, không bị kẹt đằng sau xe buýt chở học sinh chạy một block đường lại ngừng, chờ học sinh xuống, vô lề, rồi tình tang cất bước 20 dặm một giờ.

Dùng chữ lợi nghe vô duyên, vì chuyện bệnh tật tai ương bao nhiêu người xấu số mà mình dám dùng chữ lợi, nhưng thú thật tôi bí chữ, không biết dùng chữ gì.

Cái lợi nữa là tôi được giữ sách và phim ảnh ở thư viện lâu hơn, vì thư viện đóng cửa. Chuyện này thì vừa lợi vừa bất lợi, vì có nhiều sách phim tôi muốn đọc theo chủ đề nhưng mãi chưa mượn được. Thư viện chính thức đóng cửa vào 21 tháng 3 theo lệnh Thống đốc, nhưng thật ra đã đóng cửa trước đó một tuần. Tôi có 4 cuộn phim và 17 quyển sách. Một trong 4 cuốn phim này là Parasite, được giải Oscar. Tôi áy náy cho những người đang chờ được xem phim mà không được xem. Trong khi tôi xem đã hai lần, và khi không còn hứng thú để xem lần thứ ba thì tôi xem phần phụ lục có cuộc phỏng vấn đạo diễn của cuốn phim, Bong Joon-ho.

Nếu hỏi tôi rằng phim hay không thì dĩ nhiên là phim hay. Nếu không hay làm sao được giải Oscar, nhất là đó lại là phim của một nước Á châu. Lọt vào thị trường phim Mỹ không phải là chuyện dễ, đừng nói đến Oscar. À, sẵn đây nói chuyện ngoài đề một chút, tôi thấy có một phim Việt Nam chiếu trên Netflix, Thi Mai, có cô diễn viên Á châu đánh võ, không biết có còn chiếu hay không.

Nếu hỏi tôi phim hay chỗ nào, thì với thị hiếu của một người xem phim không chuyên nghiệp, tôi thấy cốt truyện hay, và lạ, có thể nói là độc đáo. Cái ý tưởng một gia đình nghèo, dùng mưu mẹo để dần dần lọt vào gia đình giàu kiếm cuộc sống sung túc hơn dựa trên cái giàu có của chủ nhân, khá lạ, càng lạ hơn là những người này không hỗ thẹn hay che dấu mục đích của họ với nhau. Trái lại, họ khuyến khích, hỗ trợ nhau, ngay cả làm những điều trái với pháp luật là làm bằng cấp giả để dối gạt chủ nhân. Người xem phim ở Mỹ dễ dàng nhìn thấy một khía cạnh của xã hội trong phim, sự chia cách của số người giàu (1%) với người không giàu (99%). Giới phê bình phim có thể dùng lý thuyết của Karl Marx mà phân tích phim chắc là thú vị. Ngay từ đầu người xem đã thấy sự gian dối của gia đình nhà họ Kim, nhưng người xem dễ tha thứ cho họ những chuyện làm không đúng nhưng xem chừng vô hại như dùng ké wifi của nhà hàng xóm, con trai giả mạo bằng cấp để đi dạy kèm, cô con gái dùng mánh khóe của con-artist biến mình thành giáo viên dạy vẽ, dùng nghệ thuật vẽ để chữa bệnh tâm lý. Ngay cả việc cô gái, Jessica, cởi quần lót của cô trên xe, nhét vào kẹt xe khiến cho anh tài xế bị mất việc để cô đưa bố cô vào thế chỗ. Họ làm đủ thứ chuyện không phải, không đạo đức, nhưng người xem vẫn thấy cảm mến những nhân vật này và tha thứ cho họ, vì sự sinh tồn của cuộc sống. Họ đã bị rơi vào thế kẹt cần phải giở mọi thủ đoạn để sống và sau đó là làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn. Với những thắng thế này, họ đâm ra coi thường giới chủ nhân, tuy giàu có nhưng nhẹ dạ, dễ bị lợi dụng, sống phù phiếm xa hoa, si mê hàng hiệu, trường nổi tiếng chứ không thiết gì đến giá trị thật.

Đạo diễn khéo léo trình bày khuynh hướng đối lập của hai giai cấp, giàu nghèo. Giòng họ Kim chê giòng họ Parks là ngu, họ Parks chê ngược lại là hôi. Đây là một chi tiết rất tinh tế của đạo diễn.

Nhà người Mỹ, vùng lạnh, miền Bắc và Đông Bắc có tầng hầm. Trong khi nhà Mỹ vùng nóng như Texas thì không có tầng hầm. Đôi khi ở tầng hầm không khí ít được lưu chuyển thay thế hoàn toàn bằng không khí sạch bên ngoài. Không khí trong tầng hầm bị tù đọng, hơi ẩm và khí nóng của mùa hè sinh ra rêu mốc. Người ở tầng hầm, nhất là những khi mực nước bị triều cường dâng lên cống trào ra rất hôi hám. Cái mùi ấy bám theo quần áo, da, tóc, người quen mùi không nhận ra nhưng người lạ nhận ra.

Tôi thậm chí đến bây giờ vẫn e ngại người ta ngửi thấy mùi nước canh, có hành ngò, hay cá kho, cá chiên bám vào người lúc mùa đông không mở cửa cho nhà thoáng hơi. Bị chê là nghèo và hôi, đủ để gây sự bất hòa tiềm ẩn trong lòng ông bố nhà họ Kim, và trở thành yếu tố thúc đẩy ông ta giết ông chủ nhà họ Parks.

Một điểm ấn tượng khác là cách dùng biểu tượng, nhà lầu, tầng hầm, cầu thang để nói lên giai cấp của xã hội. Chi tiết ông chồng của bà quản gia sống dưới tầng hầm bí mật mà chính chủ nhân nhà họ Parks cũng không biết sự hiện diện của tầng hầm này càng làm phim hào hứng hơn.

Có người bảo rằng không hiểu tại sao ông chồng của bà quản gia lại đi giết người. Tôi cho rằng vì bị khám phá, mất chỗ sống, vợ chết vào tay gia đình nhà họ Kim, quẫn trí đủ để ông ta biến thành kẻ sát nhân. Ông bố họ Kim trở thành tù nhân suốt đời sống dưới hầm, thay chỗ ông chồng của bà quản gia, cũng là một cách giải quyết rất hay. Phim khởi đầu ở chỗ những người trẻ nhà họ Kim đi tìm wifi ở dưới hầm và kết thúc ông bố nhà họ Kim dùng tín hiệu Morse để gửi thư cho con trai cho thấy người ta đi ngược lại với sự tiến bộ kỹ thuật của xã hội để tìm lại sự kết nối tình thân.

Người xem dễ dàng nhìn thấy gia đình họ Kim là một thứ ký sinh trùng, sống bám vào những người giàu có trong xã hội. Đạo diễn Bong Joon-ho cho biết, đối với ông, những người chủ nhân giàu có cũng chính là ký sinh trùng sống bám vào những người làm việc lao động, phục vụ ngày đêm cho giới chủ nhân.

Nghĩ trên một quan điểm khác, hai giới giàu nghèo đều nhờ cậy vào nhau để sinh tồn. Đứng trên quan điểm của người này để phán đoán người khác là ký sinh trùng thì có thể gây ra những phản ứng nhạy cảm. Nhưng có hề gì, trên giới truyền thông, người này chửi người kia có thể làm cho người ta nổi tiếng, dù chỉ là nổi tiếng xấu.

New Jersey còn có tên là Garden State, có lẽ vì có nhiều rừng, nhiều công viên, nhiều vườn tược. Mỗi lần có dịp ngược bắc xuôi nam, tôi vẫn trầm trồ tiểu bang này vẫn còn nhiều rừng quá. Dọc theo những đường xa lộ có chiều dài suốt tiểu bang vẫn còn thấy rừng nối tiếp rừng dù rằng tiểu bang này mật độ dân số khá đông, nghe nói là mật độ dân số đông hơn New York. Liên tiếp năm sáu hôm nay, số người chết vì bệnh Covid-19 đã xuống dưới 200 người. Số người mới nhiễm bệnh hai hôm nay dưới một ngàn, dấu hiệu khả quan. Một tiểu bang bệnh nặng, thoi thóp thở nhưng vẫn đẹp ngây ngất như thế này.

Thành phố tôi ở có tên là Dòng suối xanh. Trời ấm. Có nắng. Số người đi rừng khá đông. Tuy đông nhưng không đến độ tràn lan hỗn loạn. Người ta vẫn tìm cách cho nhau khoảng cách cá nhân hơn 2 mét. Có người còn cảm ơn tôi đã đeo khẩu trang lúc đi rừng.

Rừng xanh quá. Tôi thật không có đủ chữ để diễn tả màu xanh của rừng. Xanh đậm nhạt khác nhau. Màu xanh của những cây tùng lâu năm và những cây thông non khác nhau. Màu xanh của những cây sồi mới ra lá non và hoa sồi, (hoa sồi có màu từ xanh nhạt, hồng nhạt cho đến đỏ sậm tùy theo loại sồi). Nhìn đâu cũng thấy một màu xanh ngan ngát, biêng biếc, xanh nõn, xanh rêu, xanh ngời nắng, ngay cả nắng cũng xanh.

Thỉnh thoảng tôi vẫn muốn có vài câu thơ để nói lên vẻ đẹp của rừng. Nơi tôi đi có con suối nước trong, có một hai cái thác nho nhỏ, có cái đập sau mỗi cơn mưa nước chảy thật mạnh, có núi tuy không cao lắm nhưng cũng đủ để tôi mỗi bước đi phải hít vào thật sâu để có đủ dưỡng khí mà bước thêm bước nữa và bước nữa, mãi cho đến hết đoạn đường, có lúc như dài vô tận. Cảnh đẹp với màu xanh như vậy mà tôi vẫn không có thể làm ra câu thơ nào. Có lẽ muốn làm thơ là phải có một nỗi buồn sâu thẳm nào đó để người ta có thể dùng màu rừng mà nói lên nỗi buồn của mình. Tôi thì ngược lại, mỗi bước đi chỉ thấy lòng mình nhẹ nhõm, nghĩ toàn chuyện bâng quơ.

Tôi nhớ một bài hát xưa, bài Sáng Rừng của Phạm Đình Chương “Rừng xanh lên bao sức sống, ú u ú u. Ngàn cây xôn xao đón hương nồng của vầng thái dương hồng bừng lên trời đông.” Thật khó mà tưởng tượng một nhạc sĩ với những câu hát vui tràn đầy sức sống này cũng là người viết bản nhạc khiến người nghe đau buốt tận tim. “Nghe tình đã chết trong tôi, cho lòng tiếc nuối nhớ thương suốt đời.”

Rừng mùa này có nhiều hoa. Thỉnh thoảng nhìn xa xa có cây dogwood nở hoa trắng xóa. Dưới chân tôi có hoa linh lan, tôi có chụp ảnh nhưng mờ không đẹp nên không đưa lên. Hoa rừng thường có màu trắng, màu vàng, màu tím, ít khi có màu đỏ. Tôi thường thấy màu hồng đậm rực rỡ của tử kính hương và loại đỗ quyên màu cam. Có một loại hoa dại màu tím nhưng cánh giống như cánh bướm. Tôi cũng nghĩ đến mấy câu mở đầu trong bài Nhạc Rừng Khuya của Lam Phương “nhạc đêm tàn hòa cùng ngàn cây trầm lắng. Nhạc reo buồn hoà cùng đường tơ rừng vắng. Sương trời khuya rơi khắp đó đây rừng ơi.” Nghe thì hay vậy nhưng tôi chưa hề biết bình minh hay trời khuya trong rừng. Tôi chỉ đi rừng vào lúc ban ngày giữa trưa. Lúc này rừng rất sáng vì cây chưa lên lá, mặt trời chiếu qua cây tạo thành bóng lốm đốm trên đường. Người ta gọi văn vẻ là hoa nắng, tôi chưa tìm được chữ nào đẹp hơn.

Bữa trước viết về những bữa ăn trong trí nhớ rồi bắt quàng bắt xiên qua chuyện khác. Hôm nay đang đi bộ trong rừng bỗng dưng tôi nhớ đến một bữa ăn với má tôi. Món ăn là gà giò xào mướp non.

Năm đó có lẽ tôi đang học lớp 11. Má tôi dẫn tôi về quê. Má sinh ra ở miệt Cái Bè Cai Lậy Mỹ Tho. Bây giờ tôi tiếc là hồi nhỏ không hỏi về gốc gác của bà. Nhiều khi làm con, mình tưởng là mình biết quá khứ của cha mẹ, nhưng thật ra mình chẳng biết gì cả. Má tôi có kể loáng thoáng tuổi thơ cực khổ nghèo khó của bà, nhưng tôi nghe một cách hững hờ, từ lỗ tai này qua lỗ tai kia. Bây giờ không còn ai biết tuổi thơ của bà để kể lại cho tôi nghe nữa.

Thường thường tôi ít khi đi theo má tôi. Má tôi thích đi chùa, đi hành hương, chỗ này chỗ kia. Tôi bị say xe dữ lắm, lên xe là người lả ra như sắp chết. Bước xuống xe là thở đàng hoàng đi đứng tỉnh bơ. Lần này trước khi đi má tôi có kể một câu chuyện.

Má tôi có hai người chị bạn dì. Dì Ba Kim và dì Tư. Dì Ba Kim rất đẹp, bới tóc, da trắng trẻo, không có chồng. Dì Tư có nhiều con, nhà nghèo. Dì Tư giao một trong mấy người con của dì cho dì Ba Kim nuôi. Anh Tư được dì Ba Kim nuôi từ nhỏ. Anh có bệnh gì đó hồi nhỏ bị mổ và phải tiếp nhận máu.

Dì Ba Kim có vườn có rẫy. Dì cần tiền nên bán hai cây cóc trong vườn. Hồi đó tôi không hỏi nên không biết bán hai cây cóc có nghĩa là cho người đến đốn cả cây, hay chỉ bán trái cóc của chúng thôi. Không biết số tiền của hai cây cóc có nhiều lắm không, có đáng cho người ta giết người để cướp số tiền ấy không. Anh Tư, lười biếng ham chơi, hay ăn nhậu. Anh xin tiền dì Ba Kim khi nghe dì tính bán hai cây cóc nhưng dì không cho.

Buổi trưa dì Ba Kim bán hai cây cóc, thì đêm đó dì bị kẻ lạ đột nhập vào nhà. Nhà dì ở bên cồn (Cai Lậy). Muốn đến nhà dì phải đi bằng xuồng. Kẻ lạ đến nhà dì, chém dì trúng vào cổ, lục lấy tiền, và bỏ đi. Dì một tay vịn cổ bịt vết chém, một tay vịn cửa lần theo vách lần mò xuống xuồng, chèo xuồng ra chợ đến nhà thương, nhưng bị mất máu nhiều quá nên chết trước khi đến chợ. Người ta thấy xuồng dì trôi lênh đênh nên chèo xuồng ra kéo xuồng dì vào mới thấy dì chết trên xuồng và xuồng đẫm máu. Anh Tư lúc ấy không có ở nhà. Về sau người ta nghi anh Tư cướp tiền và giết dì Ba Kim. Người ta đồn rằng anh giết người dì đã nuôi anh như mẹ, vì trong người anh có máu chó khi còn nhỏ được tiếp máu.

Sự thật như thế nào, tôi không biết. Nếu anh bị nghi oan như thế thì cũng thật là đáng thương. Rất có thể những người quen biết với người mua hai cây cóc biết dì Ba Kim có tiền nên giết dì. Tuy nhiên, nghe má tôi kể như thế tôi sợ nên không muốn má tôi về quê thăm dì Tư một mình. Nghĩ cũng buồn cười, giả tỉ như anh Tư có thể giết dì Ba Kim, tôi có thể bảo vệ má tôi sao?

Lúc ấy má tôi đã là dân Sài Gòn. Có một thời bà làm những chuyến đò dọc chèo chống ghe từ Cái Bè Cai Lậy cập bến kênh Tàu Hủ bán trái cây đồ gốm miệt vườn và mua hàng chở về bán cho dân ở quê. Mỗi lần về thăm nhà như thế bà đều biếu cho các dì một ít tiền. Tôi thật không thể nào biết được “quê hương tôi nghèo lắm ai ơi, mùa đông thiếu áo, hè thời thiếu ăn” như thế nào.

Nhà dì Tư là một túp lều tranh xiêu vẹo. Khi má tôi và tôi bước vào nhà lũ con nít lối xóm vây quanh nhìn dân Sài Gòn. Dì Tư mừng thấy má tôi về bảo má tôi ở lại ăn cơm. Nhà chẳng có gì để đãi khách Sài Gòn. Dì chụp bắt một con gà giò, chưa kịp lớn, chỉ có mấy cái lông cánh, người nó xác xơ dẹp lép. Dì hái mấy trái mướp non, còn nhỏ xíu chừng hai ngón tay, loại mướp hương này khi lớn đúng độ nó dài cả thước và có đường kính cỡ bắp tay người lớn.

Chẳng biết có phải tại đường đi Sài Gòn Cai Lậy dài mà tôi say xe chẳng ăn uống gì được, lại phải đi đò sau đó lội bộ vào trong ruộng một quảng đường khá xa nên đói bụng, đĩa mướp xào thịt gà giò hôm ấy ngọt vô cùng. Mãi từ đó cho đến bây giờ tôi chưa bao giờ được ăn miếng mướp nào ngọt như thế. Tôi chỉ nhớ vị ngọt của mướp chứ không nhớ thịt gà. Hình như tôi không tìm thấy miếng gà nào có thịt, chỉ toàn xương trong đĩa mướp xào hôm ấy. Bây giờ kể lại tôi bỗng nhớ truyện ngắn không nhớ tên tác giả. Truyện kể một gia đình nghèo có bạn đến chơi, ông chủ nhà giết con chó để nhậu với bạn, không kể gì vợ con đang ở phía sau nhà đã lâu nhà đói ăn không hề được miếng thịt nào. Không biết có phải của Vũ Trọng Phụng không. Không biết trong đám trẻ em họ hang có người nào thầm trách dân Sài Gòn đã ăn mất bữa ăn ngon của họ không.

Ảnh không liên hệ đến bài, cũng chẳng giống con gà giò. Mới chụp được lúc đi rừng hôm nay. Giống chim này nhanh nhẹn khó chụp lắm.