Rừng chưa thay lá

Năm nay thu về muộn. Vài ngày trước ngày chính thức của tiết thu phân trời hơi lạnh. Lá chớm đổi màu thì trời nóng lại. Ngày tôi sang Ottawa rất nóng đi bộ mệt thất thểu. Ngày hôm sau nhiệt độ rớt xuống nhiều, gió mạnh, tôi không mang khăn quàng phải lấy một cái áo mỏng dài tay quấn ngang cổ cho đỡ lạnh. Mấy hôm sau trời ấm lên, dễ chịu hơn. Tưởng sang Canada sẽ gặp mùa thu nhưng lá vẫn xanh, có vẻ ít khô hạn hơn New Jersey.

Thành phố tôi đang ở, đang mùa hạn hán. Mấy tháng nay không có cơn mưa nào đáng kể, chỉ sương sương chưa đủ ướt đất. Lá cây rụng nhiều, rụng ngay cả lúc còn đang xanh. Thì đó, người ta hát rằng, lá chết rơi nhiều đâu phải bởi mùa thu. 

Đi bộ trong hành lang nhà kiếng thấy người ta đã chưng hoa cúc

Trong rừng một chiếc lá vàng treo lửng lơ

Thấy cúc vàng là nghĩ đến mùa thu vì câu thơ có nói mùa thu uống rượu hoa vàng. Ở đây người ta gọi cúc là mum. Có người cũng gọi mẹ là mum. Nhưng chữ mum của hoa cúc là phần cuối của chữ chrysanthemum. John Steinbeck có một truyện về hoa cúc rất hay. Có lẽ mùa nhập học là mùa thu, hoa cúc bắt đầu được bán ở nhiều trại hoa, gợi nhớ, nên học trò nhập học môn luận văn thường được bắt học, phân tích truyện Hoa Cúc của văn hào Nobel Steinbeck.

Tôi không nhớ chắc chắn, hình như nhà văn Nhật Kawabata cũng có viết một truyện về hoa cúc. Kawabata thường hay đem văn hóa Nhật vào truyện. Trong Xứ Tuyết ông viết về geisha và nhạc cụ cổ truyền. Trong Ngàn Cánh Hạc ông viết về trà đạo và chén trà quý. Trong truyện ngắn Hoa Cúc ông viết về đèn lồng và bia mộ, cũng là mấy nét đặc sắc của văn hóa Nhật. Cách ông dẫn truyện rất hay. Ông kể một câu chuyện ma, người đàn bà chờ tình nhân hay tình quân, bên cạnh tảng đá vào một ngày tuyết rơi. Người đàn ông lỗi hẹn, nàng chết vì lạnh. Từ chỗ trú ẩn của nàng bên tảng đá, có chỗ lõm vào, từ đó mọc lên đóa cúc vàng. Tác giả nhìn tảng đá nghĩ đến mộ bia và đèn lồng (lantern), cứ thế mà miên man dẫn người đi.

Tôi không chắc người đọc sẽ thấy truyện này hay, nhưng hình như tôi thuộc trường phái thích văn học cổ điển và Á châu. Hôm nào rảnh tôi sẽ lựa ra một số truyện rồi dịch.